________________
ઉલ્લાસ ]
આ તદશ ન દીપિકા,
૨૫
જેમ શુષિર હેાય છે. તતથી વિલક્ષણ લક્ષણથીયુક્ત ‘ વિતત ’ છે. એટલે તન્ત્રી વગેરેના શબ્દની એમાં સમાવેશ થતા નથી. ભાણુકની પેઠે એ ધન હેાય છે અને કાહલ વગેરેની જેમ તે સુષિર હાય છે. આ પ્રમાણે સ્થાનાંગ ( સ્થા. ૨, ૬, ૩ )ના ૮૧મા સૂત્રમાં કહ્યું છે. આ સબંધમાં સ્થાનાંગ ( સ્થા. ૪, ઉ. ૪ )નુ નિમ્ન-લિખિત—
--પદ્ય પણ નાંખી લઇશું,
નાતાલ-શબ્દના ભૂષણ-શબ્દ અને નાભૂષણ-શબ્દ એમ બે અવાંતર ભેદો છે. નૂપૂર વગેરે અલંકારાના શબ્દ તે ‘ભૂષણુ-શબ્દ’ છે. જયારે જે શબ્દ ભૂષણુજન્ય ન હેાય તે ‘નેભૂષણુશબ્દ' છે. નાભૂષણુ–શબ્દના વળી એ ભેદો છેઃ-(૧) તાલ-શબ્દ અને (૨) લત્તિકા-શબ્દ, તાલ એટલે હસ્તતાલ. લત્તિકા એટલે કૅસિકા ( કાંસા ) કે જેને આતે ઘરૂપે નિર્દેશ કરાયેા નથી તેના શબ્દ તે ‘ લત્તિકા શબ્દ ' છે અથવા પાણ્િ ( પગની પાની )ના પ્રહારથી ઉત્પન્ન થા અવાજ તે ‘ લત્તિયા-શબ્દ ’ છે.
આ પ્રમાણે શબ્દના જે પેટા-વિભાગેા પડે છે તેની સકલના નીચે મુજબ આલેખી
શકાયઃ——
ભાષા શબ્દ
અક્ષર-સંબદ્ધ
“તતં વીનાાિ ઝૈર્ય, વિતતં વટટામ્િ ।
घनं तु कांश्यतालादि, वंशादि शुषिरं मतम् ॥ "
Jain Education International
શબ્દ
નાઅક્ષર-સમદ્રં
ધન
તત
આતાદ્ય-શબ્દ
વિતત
નાભાષા-શબ્દ
શુષિર ઘન શુષિર
For Private & Personal Use Only
ને આતાદ્ય-શબ્દ
ભૂષણ-શબ્દ નેભૂષણ-શબ્દ
དེ་མཱNཕ=ཀ་པཱ་
તાલ-શબ્દ લત્તિકા શબ્દ
શબ્દના છ પ્રકારો—
તત્ત્વા ( અ. પ, સૂ. ૨૪ )ના ભાષ્ય ( પૃ. ૩૫૬ )માં સૂચવ્યા મુજબ શબ્દના (૧) તત, (૨) વિતત, (૩) ધન, (૪) શુષિર, (૫) સંઘષ અને (૬) ભાષા એમ છ ભેદો છે. આ એ
79
www.jainelibrary.org
