Page Text
________________
૪૮૫
જીવ–અધિકાર.
[ પ્રથમ
પ્રકારા છે. તેમાં વળી અહિના 11વીઁકર અને મુકુલી એવા એ ભેદો છે અને આ પ્રત્યેકના અનેક પેટા-ભેદો છે. અજગરના ભેદો નથી. એવી રીતે આસાલિકના પણ નથી. મહેરગના તે અનેક પ્રકાર છે. ભુજપરિસના અનેક પ્રકાર છે. જેમકે નાળિયા, પમાંશુસ, દર, ગરાળી, છઠ્ઠું દર, સેરડા, ઘા, પ્રતિલાદિકા, સેહ, સલ, સર’ડ, સાર, ખાર, છીરવિરાલિયા વગેરે.
ક્રૂક્ત અગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી હેાય છે, પરંતુ વધતી વધતી તે છેક બાર યાજન જેવડી લાંખી થાય છે. એની જાડાઇ અને પહેાળાઇ પણ તે પ્રમાણે વધે છે. ( આ પ્રમાણેના શરીરના ઉત્કર્ષને લઈને જીવસમાસમાં એને દ્વીન્દ્રિય તરીકે ઓળખાવેલ છે, પરંતુ તેની સત્યતા તા કેવલી જાણે ). એ અજ્ઞાની છે, અસની છે અને મિથ્યાદષ્ટિ છે. સાસ્વાદન—સમ્યક્દી પણ નધી અંત દૂમાં જ એ મરણ પામે છે અને એનુ જે સ્થળે મૃત્યુ થાય છે ત્યાં એના શરીર જેવડા ખાડા પડી જાય છે. આ ખાડે જાણે ક્ષુધાતુર રાક્ષસિની ઢાયની એમ એમાં ચક્રવર્તી જેવાની સેના, નગર વગેરે સમાપ્ત
જાય છે.
૧ દર્દી એટલે ફેબ્રુ; જેના દેહની આકૃતિ ફેણવાળી હાય તે • દર્થંકર ' છે, જ્યારે જેની આકૃતિ ફેણ વિનાની હ્રાય-ફેણ બનાવવાની શક્તિ વિનાના તે ‘ મુકુલી ' છે.
,
૨ દર્વીકરના આશીવિષ, દૃષ્ટિવિષ, ઉદ્મવિષ, ભાગવિષ, ગ્વિષ, લાલાવિષ, ઉચ્છ્વાસવિષ, નિઃશ્વાસવિષ, કૃષ્ણે સર્પ, સ્વેદ સર્પ, કાદર વગેરે ભેદો છે. જેની દાઢમાં ઝેર હોય તે - આશાવિષ કહેવાય છે. ‘જમ્' દ્વીપ જેવડા શરીરને ઝેરવાળું બનાવવાની એનામાં શક્તિ છે. આ તે એનું સામર્થ્ય દર્શાવે છે, બાકી આવડું શરીર હેતુ નથી તેમજ કાઇ આશીવિષે આવી રીતે પાતાનું જોર અજમાવ્યું નથી તેમ કા અજમાવશે પણ નહિ. જેની દૃષ્ટિમાં ઝેર હેાય તે દૃષ્ટિવિષ '; જેવું ઝેર ભયંકર છે. તે ઉવિષ ': જેના ભાગમાં—શરીરમાં ઝેર ડાય તે ‘ ભાગવિશ્વ '; જેની ત્વચામાં-ચમડીમાં ઝેર હાય a. ગ્નિષ '; મુખમાંથી પડતી લાળમાં ઝેરવાળા તે ‘ લાલાવિષ '; જેના ઉચ્છ્વાસમાં ઝેર હાય તે ‘ઉચ્છ્વાસવિષ '; અને જેના નિઃશ્વાસમાં ઝેર હૅાય તે · નિ:શ્વાસવિષ ’
૩ મુકુલીના અનેક પ્રકારા પ્રજ્ઞાપના ( સૂ. ૩૫ )થી જાણવા. અત્ર તે ઉલ્લેખ કરવા બસ થશે.
.
૪ કાઇ આંગળ જેવડા, કાઇ એથી નવ આંગળ સુધીના, કાષ્ટ વિતસ્તિ ( વૅત ) અર્થાત્ બાર આંગળ જેવડા, ક્રાઇ રિહ્ન ( હાથ ) જેવડા, કાઇ કુક્ષિ જેવડા, કાષ્ઠ ધનુષ્ય જેવડા, કાઇ ગાઉ જેવડા, કાઇ યેાજન જેવડા, સા યેાજન જેવડા અને છેક હજાર યેાજન જેવડા પણ હેાય છે. અર્થાત્ એક આંગળથી માંડીને તે હજાર યેાજન સુધીના મહેારગ છે. આ મહેારગની ઉત્પત્તિ મનુષ્ય–ક્ષેત્રમાં નથી. એની ઉત્પત્તિ જળમાં નહિં કિન્તુ ભૂમિ (સ્થળ) ઉપર છે. તેમ છતાં તે સ્થળ ઉપર તેમજ જળમાં ચાવી શકે છે.
ગેાનસ 'ના
૫ આશ્રય જેવી વાત છે કે અંગ્રેજીમાં પણ એનું એ જ મગૂઝ ( mungoose ) નામ છે. એ એક જાતને નાળિયેા છે.
Jain Education International
૬ આ તેમજ આના પછીના શબ્દોના ગુજરાતી અર્થ જાણવામાં નથી; આ નામે પ્રજ્ઞાપના (સ. ૩૫) માં સૂચવાયાં છે,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004886 |
| Book Title | Arhat Darshan Dipika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mangalvijay, Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Yashovijay Jain Granthmala |
| Publication Year | 1932 |
| Total Pages | 1296 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 26 MB |