Arhat Darshan Dipika

SR No.: 004886
Original Sutra Author: N/A
Author: Mangalvijay, Hiralal R Kapadia
Publisher: Yashovijay Jain Granthmala
Publication Year: 1932
Total Pages: 1296
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 26 MB

Page 206

ઉલ્લાસ ]
આહુત દર્શન દીપિકા.
१२७
વ્યક્તિ જરૂર જ સમ્યક્ત્વથી અલંકૃત હોય જ, પરંતુ આથી એમ સમજવાનું નથી કે જેણે સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કર્યુ“ હેાચ તેનામાં આ શમાદિ હાય જ,
શમ—
શમ એટલે પ્રથમ યાને ઉપશમ. અનન્તાનુમન્ત્રી કષાયાના અનુદયને અર્થાત જે અવસ્થામાં ‘અનન્તાનુબન્ધી કષાયેાના ઉદય ન હેાય, તેને ‘ શમ ’ કહેવામાં આવે છે. આ શમની ઉત્પત્તિ એ પ્રકારે સ'ભવે છે; એક તા સ્વભાવથી અને બીજી કષાયેાના કટુ ફળ જોઇને તીવ્ર કષાયાને
શમની ઉત્પત્તિ
ઉદય ન થાય તેવા પ્રયત્ન કરવાથી.
શમની અન્ય વ્યાખ્યાઓ—
શ્રીદેવગુપ્તસૂરિપ્રણીત નવતત્ત્વપ્રકષ્ણુની લમ્બં ધ મોલથીય૰ એ ગાથાના ભાષ્યમાં નવાંગીવૃત્તિકાર શ્રીઅભયદેવસૂરિ કથે છે કે—
વસમો સંવેગો વિ ય, निव्वेय दया उ तह य अस्थिक्कं । इह पसमो पढमिल्लुय - कसायविसओ मुणेयब्वो ॥ २ ॥ तत्तासु दोसाई - विसयं पसमं भणंति किल एगे । अन्ने उ उवसमं तं विसयति साकोहकंडूणं ॥ ३ ॥ ',
અર્થાત્ પ્રશમ, સવેગ, નિવેદ, દયા (અનુકમ્પા) અને આસ્તિય (એ સમ્યકત્વનાં પાંચ લક્ષણેા છે). એમાં પ્રશમ તે પ્રથમ ( અનન્તાનુબન્ધી ) કષાય સંબંધી જાણવા ( આ વાતને આપણે ઉપર નિર્દેશ કરી ગયા છીએ). તત્ત્વાદિને વિષે દ્વેષાદ્વિવિષયક ( અર્થાત્ તત્ત્વાને વિષે દ્વેષ ન રાખવા અને તત્ત્વને વિષે રાગ ન કરવા તે )ને કેટલાક આચાર્યાં ‘ પ્રશમ ’ કહે છે. વળી બીજા કેટલાક આચાર્યોં તા વિષયની તૃષ્ણા અને ક્રોધની ખના ( મુજળી )ના ઉપશમને ‘ પ્રથમ ’ કહે છે.
૧ આ સંબંધમાં આગ અને ધૂમાડાનું દૃષ્ટાન્ત વિચારીશું તે સમજાશે કે જ્યાં જ્યાં ધૂમાડા હાય-દેખાય ત્યાં ત્યાં જરૂર આગ હાવી જ જોઇએ, પરંતુ જ્યાં આગ હાય, ત્યાં ધૂમાડા ઢાવા જ જોઇએ એવા કાઈ નિયમ નથી.
૨ અનન્તાનુમન્ત્રી ક્રોધને વશ બનેલા પ્રાણી પેાતાની સમજ પ્રમાણે અપરાધી જીવનુ સમૂળ નિકન્દન કરવાની વૃત્તિવાળા હૈાય છે. જ્યારે મને પ્રાપ્ત થયેલા જીવ તા અપરાધીનુ ચિન્તન કરતા નથી.
૩ છાયા -
प्रशमः संवेगोऽपि च निर्वेदो दया तु तथा व आस्तिक्यम् । इह प्रशमो प्रथमकषायविषयो ज्ञातव्यः ॥ २ ॥ तादिषु द्वेषादिविषयं प्रशमं भणन्ति किल एके । अन्ये तु उपशमं तं विषयतृषाकोधकण्डूयनम् ॥ ३ ॥