________________
गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति
घरने लगतां अनेक कार्योना आदेशप्रत्यादेशनो आवा आवा अनेक प्रसंगो उपस्थित थतां ते बन्ने प्रजाने बनेने साधारण एवी एक भाषा विना चाली शके खरं ? २९ तन्त्रवार्तिककार कुमारिल भट्ट कहे छे के
जेवू पद वेदवेदांगमां वपरायुं छे बराबर तेवू ज आर्य भाषामा पद म्लेच्छभाषामां उपलब्ध होय अने त्यां तेनो अवशल म्लच्छ अर्थ आर्यशाखाद्वारा न थई शकतो होय एवे स्थळे शब्दोनो अर्थ
उभय शाखामां सचवायेला एवा अविप्लुत-अविकृत. सहायता पदनो अर्थ समझवा म्लेच्छभाषानो पण आश्रय
लेवो पडे तो ते अयुक्त नथी. पण ज्यां आर्योए म्लेच्छभाषानां पदोने पोतानी रीते फेरवी नाखी नवो घाट आप्यो होय
ता
३३ " चोदितमशिष्टैरपि शिष्टानवगीतं प्रतीयेत यत् प्रमाणेन अविरुद्धं तद् अवगम्यमानं न न्याय्यं त्यक्तुम् । x x x तस्मात् पिक इति कोकिलो ग्राह्यः, नेमः अर्धम् , तामरसम्-पद्मम्, सत इति दारुमयं पात्रम् xxx परिमण्डलं शतच्छिद्रम्"।
“ ये शब्दा न प्रसिद्धाः स्युः आर्यावर्तनिवासिनाम् । तेषां म्लेच्छप्रसिद्धोऽर्थो ग्राह्यो नेति विचिन्त्यते ॥ निरुक्त-व्याक्रियाद्वारा प्रसिद्धिः किं बलीयसी। समुदायप्रसिद्धिर्वा म्लेच्छस्यैवाथ वा भवेत् ॥ आर्याश्च म्लेच्छभाषाभ्यः कल्पयन्तः स्वकं पदम् । पदान्तराक्षरोपेतं कल्पयन्ति कदाचन ॥
न्यूनाक्षरं कदाचिच्च प्रक्षिपन्त्यधिकाक्षरम् । तद्यथा-- द्राविडादिभाषायामेव तावत् व्यञ्जनान्तभाषापदेषु स्वरान्त-विभक्तिस्त्रीप्रत्ययादिकल्पनाभिः स्वभाषानुरूपान् अर्थान् प्रतिपद्यमाना दृश्यन्ते। तद्यथा'ओदनम्' 'चोर्' इत्युक्ते 'चोर' पदवाच्यं कल्पयन्ति । 'पन्थानम्' 'अतर्' इत्युक्ते 'अतर' इति कल्पयित्वा आहुः-सत्यं दुस्तरत्वाद् 'अतर' एव पन्था इति। तथा,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
