________________
बारमो अने तेरमो सैको
३४३
'रेवंतगिरे ' रूप षष्ठी विभक्तिवालुं छे. ए, संस्कृत ' गिरेः ' नुं प्रतिरूप छे. अथवा 'गिरि' नुं ' गिर' बनावी ते ऊपरथी 'गिरे ' ए सप्तमी विभक्तिबाळु पण थाय. एनो " गिरिनिमित्ते ' एटले 'गिरिसंबंधी ' एवो षष्ठी
' पहेला 'नी व्युत्पत्ति
जेवो ज अर्थ थाय.
१३६ 'प्रथम' अने 'पहिलं ' ए बन्ने समान अर्थवाळा शब्दो छे.
6
"
' प्रख्याति' अर्थवाळा ' प्रथ' धातुने
अम प्रत्यय लागतां ' प्रथम '
<
शब्द बने छे. ( उणादि ० ३४७ ) ' प्रथम ' नुं प्राकृत पढम, पुढम, पदुम के पुदुम थाय छे. ( ८-१-५५ ). स्वार्थिक 'इल' लागतां ' पढमिलु' पण थाय छे. ' पहिलं ' शब्दना मूळमां पण उक्त ' प्रथ ' धातु छे. प्राकृतमां नाथ - नाह, कथा-कहा वगैरेनी पेठे 'थ' नुं 'ह' उच्चारण व्यापक छे. छतां हेमचंद्रे 'प्रथम' माटे 'थ' ना 'ढ' नुं विधान कर्यु छे. आ विधान प्रमाणे साहित्यिक प्राकृतमां भले ' पढम' रूप थाय परंतु लौकिकमां ' पृथिवी' ना 'पुढवी' अने 'पुहवी' एवां बे रूपोनी पेठे 'प्रथम' नां ' पहम' अने ' पढम' एवां बे रूपो स्वीकारिए तो 'पहम'नुं 'पहमिल' थई ते द्वारा प्रस्तुत 'पहिला' के चालु ' पहेलो' पद साधी शकाय. अथवा उक्त ' प्रथ' धातुनुं भूतकृदंत ' प्रथित' ते द्वारा 'पहिअ' अने तेने 'इल' प्रत्यय लागतां ' पहिइल' पद आवे. चालु 'करेलुं ' 'गयेलु' वगैरेनी जेवुं ज ' पहिइल' पद छे. ए ऊपरथी 'पहिला ' 'पहिलो' वगैरे पदो नीपजी शके. उक्त बन्ने पद्धतिमां मूळ ' प्रथ' धातु छेए ध्यानमा रहे. प्रथते प्रसिद्धि याति असौ प्रथम : जे प्रसिद्धि पामे ते प्रथम. आवी ज व्युत्पत्ति उक्त ' पहिल' नी छे. हेमचंद्रे तो शीघ्रवाची 'वहिल ' ने देश्य को छे अने अव्युत्पन्न गणी निपातरूपे जणाव्यो छे. ( ८-४-४२२ हे० ) प्रस्तुत 'पहिइल ' - पहिल ऊपरथी 'वहिल ' ने
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
