________________
बारमो अने तेरमो सैको
२७३
'दीप्ति,' 'गति' अने 'आदान' एम त्रण अर्थोने बतावे छे. बीजा गणनो 'अस्' सत्ता-विद्यमानताना भावने सूचवे छे. त्रीजो चोथा गणनो 'अस्' 'क्षेपण' अर्थनो वाचक छे. एक दशमा गणनो 'अस्' धातु चंद्राचार्यने ( बौद्ध चंद्रगोमिने) मते ‘विभाग' अर्थने बतावे छे. बीजा गणनो 'आस्' धातु उपवेशन–बेसवाना भावनो दर्शक छे.
उक्त धातुओमांथी 'छे' ना अर्थने सूचवनार ‘अच्छइ' क्रियापदनुं मूळ बीजा गणना 'अस्' धातुमां छे. केटलेक स्थळे उक्त 'आस्' अने 'अस्' बन्ने सरखा जेवा अर्थमां वपराया छे. हेमाचार्य पोताना व्याकरणमां ' अच्छ'नो संबंध 'आस्' साथे बतावे छे अने 'अस्'नुं 'अत्थि' रूप जणावे छे. 'अत्थि' रूप सर्व पुरुष अने सर्व वचनमां वपराय छे. अर्थदृष्टिए जोईए तो 'अस्' मांथी 'अच्छ' नीपजाववो विशेष संगत लागे छे. 'स्' - 'छ' परिणाम संभवित छे अने संगत पण छे. मूर्धन्य 'ष' नु, तालव्य 'श' नुं अने दंत्य ‘स' नु छ' रूपे परिवर्तन हेमचंद्र पोते बतावे छे. षट्-छ.। षट्पद-छप्पय । षष्ठ–छट । षण्मुख-छम्मुह । शमी-छमी। शाव-छाव। शिरा-छिरा। सुधा-छुहा । सप्तपर्ण-छत्तिवण्ण। स्पृहा-छिहा । [८-१-२६५, २६६. ८-२-२३.] हेमचंद्रे पोते ‘अस्' ना 'स्' नो 'छ' कही बताव्यो नथी, पण 'अस्' ना छवाळा जे जूना प्रयोगो मळे छे ते ऊपरथी तेने समझवानो रह्यो.
जैन आगम व्याख्याप्रज्ञप्ति-भगवतीसूत्र-नामना अंगमां ‘अत्थि' अने 'अच्छिति' तथा ' अच्छेज्जए' एवा बन्ने प्रकारना प्रयोगो मळे छ :___" तो मे अत्थि उटाणे कम्मे बले वीरिए पुरिसक्कारपरक्कमे जाव य मे धम्मायरिए धम्मोवदेसए समणे भगवं महावीरे जिणे सुहत्थी अच्छिति"
१८
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
