________________
૧૬૦
શ્રી રાયપાસેણય સુત્ત ઃ ટિપ્પણ
ખત
૮ શહેરની ફરતી ખાઈ હોય છે તેમ ખાઈની ફરતું બહારના ભાગમાં એક “ ખાત’ પણ હોય છે, એમાં અંગારા કે ચીણો ભરવામાં આવતા. ચીણ એટલો બધો લીસો હોય છે કે તેના ઉપર પગ મૂકતાં જ માણસ તળિયે ઊતરી જાય છે. એ રીતે “ખાત” શહેરની રક્ષાનું એક સાધન હતું. શસ્ત્રો
૯ કેટલાંક પ્રાચીન શનાં નામ, આચાર્ય હેમચંદ્ર આ પ્રમાણે જણાવે છે: “ચંદ્રહાસ છુરી પત્રપાલ દંડ ઈલી બિંદિપાલ કુંત દુધણ કુઠાર પરિધ તોમર શંકુ ત્રિશીર્ષક શક્તિ પદિસ દુરસ્કેટ ચક્ર શતધ્રી મહાશિલા મુકુંઢી ચિરિકા વરાહકર્ણક આરાફલ કણય વગેરે” આ બધાંની વધારે વિગત માટે જુઓ-અભિધાનચિંતામણિ કાંડ ૩ લે ૦ ૪૪૬-૪પ૧ માગ
૧૦ આ માર્ગનું ખાસ નામ મૂળમાં “ચરિઆ” છે. ભાષામાં એને જ મળતો ચર’ શબ્દ જાણીતો છે. ટીકાકાર કહે છે કે “ચરિવ અષ્ટતઝમાળો મા ' સિંગડા જેવા
૧૧ નગરીના વિવિધ માર્ગોને સૂચવવા મૂળમાં “સિંઘાડગ” “તિય' “ચઉક્ક” અને “ચશ્ચર’ શબ્દો આવેલા છે. તે તે માર્ગોના આકારે ઉપરથી તેમનાં એવાં જુદાં જુદાં નામે થએલાં છે. જે માર્ગને આકાર શિંગડા જે તે “સિંઘાડગ” બાકીના શબ્દો પ્રતીત છે. “ક” અને “ચાચર’ શબદો તે ભાષામાં પણ પ્રચલિત છે. સંદર્યવાળી
૧૨ ઔપપાતિક–ઉવવાઈય-સૂત્રમાં “ચંપા” નગરીનું વર્ણન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
