________________
હ૩
–
૫ આરાધનામાં તિથિનું મહત્વ - 5
-
63
પ્રશસ્ત-શુભભાવ જણાય તેને જ આરાધનાનું પ્રદાન કરી શકાય, પરંતુ અનર્થી, અવિનીત, કુતૂહલવૃત્તિ પોષનાર આદિને ન આપી શકાય.
આ દરેક બાબતોની ઝીણવટભરી વિચારણા આપણા મહાપુરુષોએ અનેક શાસ્ત્રમાં સવિસ્તર કરેલી છે. કારણ કે તેના અનુસરણમાં જ સાધકનું કલ્યાણ છે. તેની ઉપેક્ષા, અનાદર કરવાથી સાધકને ઘણું મોટું નુકસાન થાય છે.
અનાદિકાળથી ભવભ્રમણ કરતાં કરતાં કોઈક કર્મલઘુતાથી આપણને આર્યદેશાદિ સામગ્રી મળી છે, એમાં ય વિશિષ્ટ પુણ્યના ઉદયના કારણે દેવગુરુ-ધર્મનો યોગ અને ધર્મ-આરાધનાની મહાન તક મળી છે. તેને આપણે વ્યર્થ ન ગૂમાવવી હોય તો જ્ઞાની ભગવંતોએ એ માટે જણાવેલાં દરેક વિધિ-નિષેધોનું આપણે અણિશુદ્ધપણે પાલન કરવું જ જોઈએ. તિથિ પણ કાળનો એક ભાગ છે :
દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની જે આપણે વાત કરી તેમાં નક્ષત્ર, વાર આદિ જેમ કાળનો ભાગ ગણાય છે, તેમ તિથિ પણ કાળનો જ ભાગ ગણાય છે. માટે જ કઈ તિથિઓમાં આગમાદિ શાસ્ત્રોની વાચના વગેરેનો પ્રારંભ, દીક્ષા પ્રદાન વગેરે કરવું અને કઈ તિથિઓમાં ન કરવો, એની વિધિ-મર્યાદા બાંધી આપી છે; અને એ માટે પણ અનેક ગ્રંથોમાં સવિસ્તર જણાવ્યું છે. એટલું જ નહિ પરંતુ સ્પેશ્યલ તિથિ માટે જ ઘણા ગ્રંથો રોક્યા છે. સભા: બીજી બધી વાત તો બરાબર પણ કાળની બાબતમાં જે આપે તિથિની વાત
કરી, એમાં તો ઘણા બધા મતભેદ છે તો તે માટે અમારે શું કરવું ? પંચાંગના આધારે નક્કી કરવું કે “આજે કઈ તિથિ છે ?” જો ચોથ, છઠ્ઠ, આઠમ, નોમ, બારસ, ચૌદશ, પૂનમ કે અમાસ હોય તો તે દિવસે આગમના અધ્યયનનો પ્રારંભ ન કરવો અને તે સિવાયની પ્રશસ્ત તિથિઓમાં પ્રારંભ કરવો. સભા: એ તો બરાબર પણ પંચાંગ કયું જોવું ?કોઈક પંચાંગમાં અમુક વારે અમુક
તિથિ હોય અને અમુક પંચાંગમાં તે જ વારે બીજી તિથિ બતાવી હોય તો
અમારે શું કરવું ? એ માટે ગમે તે પંચાંગો ન જોતાં સંઘમાન્ય એવા “જન્મભૂમિ પંચાંગ”ના પોતાના મૂળ કોઠામાં જે તિથિઓ બતાવી હોય તે જોઈને તેના આધારે નક્કી કરવું.
સભા: પણ એમાં તો આઠમ, અગીયારસ, ચૌદશ વગેરે મોટી તિથિઓનો ક્ષય પણ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
