________________
કુર
-
-
-
-
--
૧ - આગમ જાણો ! –
62
'एसा जिणाणमाणा, खित्ताइआ य कम्मणो हुँति ।
उदयाइकारणं जं, तम्हा एएसु जइअव्वं ।।११४।।' “દીક્ષા આપવા માટે ક્ષેત્રાદિની શુદ્ધિ જોવી એ જિનોની આજ્ઞા છે, કારણ કે ક્ષેત્રાદિની શુદ્ધિ કર્મના ઉદય વગેરેમાં
કારણરૂપ છે. માટે ક્ષેત્રાદિની શુદ્ધિમાં પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. આ જ વાતને તેઓશ્રીમદે પૂર્વમહર્ષિની ગાથા ટાંકવા દ્વારા વધુ સમર્થિત કરી છે. તેમાં જણાવ્યું છે કે –
'उदय-क्खय-क्खओवसमो-वसमा जं च कम्मुणो भणिया ।
दव्वं खित्तं कालं भवं च भावं च संपप्प ।।१।।' 'કર્મના જે ઉદય, ક્ષય, ક્ષયોપશમ, ઉપશમ કહેલા છે, તે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ (જન્મ) અને ભાવને
આશ્રીતે થાય છે.' આટલી વિચારણાથી હવે એ સમજાઈ જવું જરૂરી છે કે દરેક પ્રકારની ધર્મઆરાધના અન્ય શુભ કાર્યો કરતાં પહેલાં દ્રવ્યની શુદ્ધિ જેમ જોવાની હોય છે, તેમ ક્ષેત્રની શુદ્ધિ પણ જોવાની હોય છે. ક્ષેત્રની શુદ્ધિ જેમ જોવાની હોય છે, તેમ કાળની શુદ્ધિ પણ જોવાની હોય છે. કાળની શુદ્ધિ જેમ જોવાની હોય છે, તેમ ભાવની શુદ્ધિ પણ જોવાની હોય છે.
જીવદ્રવ્ય ભવી છે કે અભવી, ભારે કર્મ કે લઘુકર્મી વગેરે જોવું એ દ્રવ્યની શુદ્ધિમાં આવે. એમાં ભવી, લઘુકર્મી જીવ શુદ્ધ દ્રવ્ય ગણાય. જ્યારે અભવી, ભારેકર્મી જીવ અશુદ્ધ દ્રવ્ય ગણાય. શુદ્ધનો સ્વીકાર કરાય અને અશુદ્ધનો ત્યાગ કરાય.
એ જ રીતે ક્ષેત્રમાં છે. અશુચિ વગેરે લક્ષણોવાળાં અપ્રશસ્ત ક્ષેત્રમાં વાચનશ્રવણાદિ ધર્મ-આરાધના ન કરાય. પરંતુ શુચિ, ઈક્ષુવન, જિનાયતન, જળસ્થાન વગેરેથી મનોહર સ્થાનમાં કરાય. એ થઈ ક્ષેત્રની શુદ્ધિ.
એ જ રીતે કાળમાં પણ - વિહિત, તિથિ, વાર, નક્ષત્રાદિમાં જ વિહિત અનુષ્ઠાન કરાય, પરંતુ અવિહિત તિથિ, વાર, નક્ષત્રાદિમાં ન કરાય. એ જ રીતે અર્થીપણું, જિજ્ઞાસુતા, વિનયશીલતા, વિધિપાલન વગેરે લક્ષણોથી જેનામાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
