________________
૮ : અયોગ્યતાને ખંખેર્યા વિના યોગ્યતા ન પ્રગટે – 8
પોસાય અને શાસ્ત્રવચન કે વ્યાખ્યાન-વાચનાદાતા પ્રત્યેના આદરમાં ન્યૂનતા ન આવે તે જોવું અમારી - તમારી જવાબદારી છે. વિષયની ગંભીરતા - શ્રુત પ્રત્યેનું બહુમાન જળવાય તેમ પૂછવાની છુટ છે.
૧૫૯
જિતેન્દ્રિયની વાત ચાલતી હતી. ઈન્દ્રિયો જીતાય નહિં તો આ શ્રુતને જે રીતે અભ્યસ્ત કરવું છે, તે રીતે થાય નહિ અને જે રીતે એને પરિણમાવવું છે તે તે રીતે તેનું પરિણમન થાય નહિ.
ઉપમિતિમાં બાળ, મધ્યમ અને મનિષી - એમ ત્રણ પ્રકારના જીવોની વાત આવે છે. તેમાં બાળ કેવો હતો, તેનું વર્ણન કર્યું છે. જ્યારે ધર્મદેશનામાં ધર્મશ્રવણ કરવા આવ્યો, ત્યારે તેની દૃષ્ટિ ગુરુ સામે ન હતી. તેની દૃષ્ટિ લોલ હતી, એ વખતે પણ તેની દૃષ્ટિ રાજાની રાણી મદનમંજરીના રૂપ ઉપર ફરતી હતી. તે વખતે તેની જે મનઃસ્થિતિ હતી તેનું વર્ણન વાંચો તો થાય કે ઈન્દ્રિયોનાં ગુલામો આવા સ્થાને આવીને પણ હારી જાય છે. જ્યાં આવીને આત્માનું સ્વરૂપ જાણવાનું છે. બંધનોને ઓળખવાનાં છે, જોવાનાં છે, તોડવાનાં છે, તેની પ્રક્રિયાને જાણવાની છે. ત્યાં આવીને પણ જો ઈન્દ્રિયો અને મન જ્યાં ત્યાં ફરતાં હોય તો મળેલો આ યોગ આખો એળે ચાલ્યો જાય. તેવું ન થાય અને આ આગમ પરિણામ પામે એ માટે જીતેન્દ્રિયતા કેળવવી જોઈએ.
159
૧૧ - ૩૦ૢ - ઋજુ, સરળ :
આગમ-અધ્યયન માટે સ૨ળતા ગુણ પણ અતિ આવશ્યક છે. કારણ કે જેણે માયા ઉપર વિજય મેળવ્યો હોય અને જેની ચિત્તપરિણતિ સીધી, સરળ હોય તેને આગમના શબ્દો અને એના ગંભીર અર્થો ગુરુ જે જે રીતે સમજાવે તે તરત જ સારી રીતે સમજાતા જાય છે. એને કોઈ પણ વાતનો ઊંધો અર્થ લેવાનું મન થતું નથી.
સીધી, સરળ પ્રવૃત્તિવાળા સાધકને ગુરુ પણ ઓછા શ્રમથી ઘણું સારું સમજાવી શકે છે.
શ્રી આચારાંગ સૂત્રના પહેલા શ્રુતસ્કંધના બીજા અધ્યયનમાં -
‘ધર્માવત્તિ ૩૪ આવટ્ટે ।' સૂત્રની વ્યાખ્યા કરતાં પૂ. આ. શ્રી શીલાંકાચાર્યજીએ લખ્યું છે કે -
'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
