Page Text
________________
85
૮૫ – ૫ઃ આરાધનામાં તિથિનું મહત્વ - 5
– તિથિ : સામાચારી કે સિદ્ધાંત?
સભાઃ સાહેબ ! એક વાત પૂછું, તિથિ સામાચારી કે સિદ્ધાંત ?
આ પ્રશ્નનો જવાબ આપતાં પહેલાં પ્રશ્ન કરનાર પુણ્યાત્માને મારે પૂછવું છે કે, “સિદ્ધાંત કોને કહેવાય ? અને સામાચારી કોને કહેવાય ?' - એ તમે જાણો છો ? જો એ તમે ન જાણતા હો તો તિથિ સિદ્ધાંત છે કે સામાચારી ? એ જાણીને તમારા હાથમાં શું આવવાનું ? આ માટે સૌ પહેલાં તો “સિદ્ધાંત કોને કહેવાય ? અને સામાચારી કોને કહેવાય ?' - એ જાણવું જોઈએ અને તે પછી ‘તિથિદિનનો નિર્ણય અને તિથિદિનની આરાધના એ સિદ્ધાંત છે કે સામાચારી ?' - એમ પૂછવું જોઈએ. એ પછી ‘તિથિ એ સિદ્ધાંત છે કે સામાચારી છે ?' - એ બરાબર સમજાશે. અત્યારે તો આ પ્રશ્ન કરનાર પુણ્યાત્મા સિદ્ધાંત કે સામાચારી, બેમાંથી એકની પણ વ્યાખ્યા જાણતા નથી. બરાબર છે ને ? સભાઃ હા જી.
છતાં તમે ગોળો ગબડાવ્યો છે તો હવે સમજી લો કે, “તિથિ સામાચારી છે' એવું માનનાર-મનાવનારના મનમાં એવું બેઠું છે કે સામાચારીમાં જ્યારે જે ફેરફાર કરવા હોય તે મરજી મુજબ કરી શકાય, પણ હકીકતમાં એવું નથી. એક વાત બરાબર ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે કે સિદ્ધાંત અપરિવર્તનશીલ છે; જ્યારે સામાચારી પરિવર્તનશીલ છે. આમ છતાં મહત્ત્વની વાત એ છે કે પરિવર્તનશીલ એવી સામાચારીમાં જ્યારે અને જે પણ પરિવર્તન કરવાનું છે તે સિદ્ધાંતની મર્યાદામાં રહીને અને શાસ્ત્રીય મર્યાદાઓને લક્ષ્યમાં રાખીને જ કરવાનું છે, પરંતુ સિદ્ધાંતની મર્યાદાનો ત્યાગ કરીને કે શાસ્ત્રીય વચનોને ઉપેક્ષા કરીને નહિ જ. સામાચારી ક્યારેય પણ સિદ્ધાંત વિરુદ્ધ કે શાસ્ત્રવચનનો અપલાપ કરનારી ન હોવી જોઈએ.
“વા તિથિઃ ?' એમ તિથિનો નિર્ણય કરવો તે સૈદ્ધાંતિક નિર્ણય છે. ક્યારે કઈ તિથિ વિદ્યમાન છે, તે તિથિનું સ્વરૂપ તે સિદ્ધાંત છે અને તિથિનું જ્ઞાન અને નિર્ણય તે સિદ્ધાંતનું જ્ઞાન અને સિદ્ધાંતનો નિર્ણય છે. દ્રવ્યનું સ્વરૂપ, ક્ષેત્રનું સ્વરૂપ, કાળનું સ્વરૂપ અને ભાવનું સ્વરૂપ તે સિદ્ધાંત છે.
આ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવના સ્વરૂપનું જ્ઞાન તે સિદ્ધાંતનું જ્ઞાન છે અને એ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવનો નિર્ણય કરવો તે સિદ્ધાંતનો નિર્ણય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004864 |
| Book Title | Suyagadanga Sutrana Sathware Part 1 Agam Jano |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirtiyashsuri |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 304 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_aagamsaar |
| File Size | 13 MB |