________________
ચાર ધ્યાન
આધ્યાન આર્તધ્યાનનાં ચાર પાયા – ૧. મનોજ્ઞ વસ્તુની અભિલાષા કરવી. ૨. અમનોજ્ઞ વસ્તુને દૂર કરવાની અભિલાષા કરવી. 3. રોગાદિ અનિષ્ટોનો વિયોગ ચિંતવવો. ૪. ભોગોમાં આસક્ત બની તેનો વિયોગ ન થાય તેમ ચિંતવવું.
આર્તધ્યાનના ચાર લક્ષણો - ૧. ક્રન્દન – શબ્દ સાથે અશ્રપાત કરવો. ૨. શોચન – સતત ચિંતા | શોક કરવાં, દીનતા બતાવવી. ૩. તિપ્પન – અવાજ વિના અશ્રપાત કરવો. ૪. વિલપન – વિલાપ કરતાં કરતાં વારંવાર પૂર્વે કરેલાં કર્મોનું ચિંતવન કરી કલેશ યુક્ત બોલવું.
રૌદ્રધ્યાન રૌદ્રધ્યાનના ચાર પાયા – ૧. હિંસા, ૨. જૂઠ, ૩. ચોરી, ૪. પરિગ્રહ કે ભોગપભોગનું ચિંતન. આ ચારેમાં આનંદ માનવો.
રૌદ્રધ્યાનના લક્ષણો – ૧. ઉસન્ન દોષ – હિંસાદિ કોઈ એક પાપમાં પ્રવૃત્ત રહેવું. ૨. બહુ દોષ – હિંસાદિ સર્વ પાપમાં પ્રવૃત્ત રહેવું. ૩. અજ્ઞાન દોષ – મિથ્યા શાસ્ત્રોનાં સંસ્કારોથી હિંસાદિ ધર્મ વિમુખ કાર્યમાં પ્રવૃત્ત રહેવું. ૪. આમરણાંત દોષ – મરણપથારીએ પણ પશ્ચાતાપ ન કરે. આખી જીંદગી પર્યત દ્વેષ રાખે.
ધર્મધ્યાન ધર્મધ્યાનનાં ચાર પાયા – ૧. આણાવિજએ – વીતરાગદેવની આજ્ઞાનો વિચાર ચિંતવવો. ૨. અવાયવિજએ – કર્મ દુઃખ આવવાના કારણને વિચારવા. ૩. વિવાગવિજએ – શુભાશુભ કર્મ વિપાકને (ફળ) વિચારવું. ૪. સંડાણવિજએ --- ત્રણ લોકના આકારનો વિચાર ચિંતવવો.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
