Rushabh Panchashika

SR No.: 004848
Original Sutra Author: Dhanpal Mahakavi
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1933
Total Pages: 314
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 19 MB

Page 36

વિચિતt]
ऋषभपञ्चाशिका. મામી (શામળી)=નાયક,
{ ચૂડા (ચૂડાકોચ, અગ્ર ભાગ. રટિળામામm= હે કળાથી યુક્ત મુનિ મોજ (મળ)=રત. સમૂહના નાયક!
તિસ્ત્રોગચૂકા =હે ત્રિભુવનને વિષે ચૂડામણિ તિ (ત્રિ-ત્રણ.
| નમો (નમક)=નમસ્કાર. (જો)=ભુવન.
તે (તે)-તને.
પદાર્થ કષભદેવને પ્રણામ
હે જગતના છ પ્રતિ (અને ખાસ કરીને યુગલિક જનને વાંછિત ફળ આપનાર હોવાથી તેમના પ્રતિ) કલ્પવૃક્ષ (સમાન ગીશ્વર)! રાગરૂપી (સૂર્ય-વિકાસી) કમલેના વન પ્રતિ (તેને નિમીલન કરનાર હોવાથી) ચન્દ્ર-પ્રભા (તુલ્ય પરમેશ્વર )! હે કળાથી યુક્ત એવા મુનિ–ગણના નાયક ! હે સ્વર્ગ, મર્ય અને પાતાળરૂપી (અથવા અધ–લેક, "મધ્યમ-લક અને ઊર્વિલેકરૂપી) ત્રિભુવનની (સિદ્ધિ–શિલારૂપી) ચૂડાને વિષે તેના શાશ્વત મચ્છનરૂપ હેવાને લીધે મણિ (સમાન અષભ-દેવ)! તને (મારે ત્રિકરણશુદ્ધિપૂર્વક ) નમસકાર હેજ–૧
સ્પષ્ટીકરણ સિંધને સંબંધી વિચાર
આ પદ્યમાં ગષભદેવના સંબંધમાં ચાર સંબોધનોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યું છે. એમાં પ્રથમ સંબોધનથી એ સૂચન કરવામાં આવે છે કે યુગલિક ધર્મનો વિચછેદ થતાં કલ્પવૃક્ષનો અભાવ થતાં પરમ કૃપાળુ પ્રભુએ યુગલિક જનોને શિલ્પાદિકનો ઉપદેશ આપી સમસ્ત રીતે કલ્પવૃક્ષના સમાન કાર્ય કરી બતાવ્યું. આ તેની સામ્રાજ્ય-અવસ્થા દરમ્યાનનું કાર્ય છે.
બીજા સંબોધનમાંથી એ ધ્વનિ નીકળે છે કે જેમ સૂર્યનાં સહસ્ત્ર કિરણે વડે વિકસ્વર બનેલાં કમળનાં વનને ચન્દ્ર-પ્રભા જોતજોતામાં સંકુચિત કરી નાખે છે, તેમ અનેક ભવોથી એકત્રિત થયેલા અને એથી કરીને અતિશય ગાઢ બનેલા એવા રાગરૂપી કમલ-વનને પ્રભુરૂપી ચન્દ્ર-પ્રભા લીલા-માત્રમાં સંકોચ પમાડે છે, અર્થાત્ પ્રભુ રાગનો સત્વર વિચ્છેદ કરે છે. આ તેમની છ– અવસ્થાનું ચિત્ર છે.
ત્રીજા સંબોધનનું એ તાત્પર્ય છે કે જેમ ગામણી ગ્રામ નાયક છે, તેમ પ્રભુ વૈકિયાદિક ૧ યુગલિક મનષ્યોના વિશિષ્ટ સ્વરૂપ સારૂ જુઓ જમ્બુદ્વીપ-પ્રજ્ઞપ્તિ (સૂ૦ ૨૧). ૨ કલ્પવૃક્ષ સંબંધી સ્થૂલ માહિતી માટે જુઓ સ્તુતિ-ચતુર્વિશતિકા (પૃ. ૧૩૭). ૩ જુઓ ચતુર્વિશતિકા (પૃ. ૬૭). ૪ આ સંબંધમાં જુઓ સ્તુતિ-ચતુર્વિશતિકા (પૃ૦ ૪૧). ૫ જુઓ સ્તુતિ-ચવિંશતિકા (પૃ. ૪૨ ).
૬ વૈક્રિય 'નામકર્મના ઉદયથી ઉત્પન્ન થયેલી લબ્ધિ તે “વૈક્રિય-લબ્ધિ” છે. (લબ્ધિને સામાન્ય અર્થ શક્તિ વિશેષ છે.) આ લબ્ધિવાળો જીવ પોતાના શરીરને મોટું, નાનું, ધોળું, કાળું એક, અનેક વિગેરે અનેક પ્રકારનું બનાવી શકે છે. અત્ર “આદિ' શબ્દથી ચારણ-લબ્ધિ પ્રમુખ બીજી લબ્ધિઓ સમજવી. આના જિજ્ઞાસુએ વિશેષાવશ્યકની ૭૭૯થી ૮૦૪ સુધીની ગાથાઓ જોવી.