________________
વિષિા! श्रीवीरस्तुतिः
૨૩૧ સ્પષ્ટીકરણ વિશેષતાઓ
આ પદ્યમાં ખાસ કરીને અંકસૂચક શબ્દના દ્વિઅથી પણાને લક્ષ્યમાં રાખીને કવિરાજે વિરોધ ઊભો કર્યો છે. આના પછીના પદ્યમાં પણ એ શબ્દ–છળને સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે ખરું, પરંતુ તે ફક્ત પૂર્વાર્ધ પૂરતું જ છે.
આ પદ્યમાં થી મૂત્રો ગત “સૂમ' શબ્દ, ઉત્તર પદ્યમાં નયણામમૂાં ગત “ખૂગ શબ્દ તેમજ ૨૩ મા પદમાં વિરવીરામરામમૂર્ગમાનો મૂઆ શબ્દ “સમાન વાચી હોવાથી તે સૂત્રકૃતાંગ(૨, ૭, ૭)ગત તરપદ પાઠનું સ્મરણ કરાવે છે. સાથે ભક્તામરના દશમા પગત મુવમૂળભૂત! નાથ! એ પદની પણ સ્મૃતિ કરાવે છે.
આ સ્થળે “ભૂત શબ્દ સમાનવાચી ગણાય છે એ વાતનું હેમ અનેકાર્થ (કા. ૨, શ્લો. ૧૯-૧૭) સમર્થન કરે છે, કેમકે ત્યાં કહ્યું છે કે “ભૂતં સોપમાનો મા મારે ऽतीते पिशाचादौ पृथ्व्यादौ जन्तुयुक्तयोः". અજૈન ગ્રન્થો પૈકી મહર્ષિ પતંજલિના નિગ્ન-લિખિત
“यत् तर्हि तद्भिन्नेषु अभिन्नं च्छिन्नेषु अच्छिन्नं सामान्यभूतं स शब्दः' મહાભાષ્ય ઉપર કેયટે પ્રદીપમાં વિવરણ કરતાં “સામામિવ સામાન્યભૂત એવો જે ઉલ્લેખ કર્યો છે તે આની સાક્ષી પૂરે છે. વિશેષમાં મેદિની કોશ (પૃ. ૪૧)માંનું નિમ્નલિખિત અવતરણ જોતાં એ સંબંધમાં જરા પણ શંકા રાખવાની જરૂર રહેતી નથી.
ખૂi #ા પિરાવાવ, સન્ત શી રિપૂજિતે
प्राप्ते वृत्ते समे सत्ये देवयोन्यन्तरे तु ना ॥" વિધાજનક સાધન–
નોલોરિની પદજીંદાત્મક તેમજ સંધિસ્વરૂપી વિચિત્રતા વિરોધ અને પરિહારમાં સાધનરૂપ થઈ પડી છે. વિરોધાત્મક અર્થ કરતી વેળા રૂમોરિએ પ્રમાણેનાં ત્રણ પદો અને પરિહાર કરતી વખતે નમોહોતિ એ પ્રમાણે બે પદો સમજવાનાં છે. ર અને કોની સંધિ સંસ્કૃત ભાષાના સંધિના નિયમ પ્રમાણે નદો થાય, પરંતુ પ્રાકૃતની વિશેષતાને ધ્યાનમાં લેતાં પ્રાકૃતમાં નફો થાય છે. રૂપ-સિદ્ધિ–
“ સાથી શત્તા નું રૂપ થાય છે. “જ--ર૦ થી 8 નું સ્તર અને બનાવ થી સત નું રત્ત બને છે. “ત્તર૦ થી રરર નું રત્ત થાય છે.
બગાડ્યાન એ સૂત્રથી સત્તનનું ર થાય. “#--૦૦ થી રત થાય અને બનાવો . થી થાય.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
