Rushabh Panchashika

SR No.: 004848
Original Sutra Author: Dhanpal Mahakavi
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1933
Total Pages: 314
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 19 MB

Page 250

વિતરિત ] श्रीवीरस्तुतिः
૨૭ લrણા (વાસન)=સ્થાન.
કદ ()=કેમ. અTorrart=(૧) માર્ગ નાશક; (૨) યાચકોને
નિવેદન (નિકાળ)=નિષ્કારણ, કારણ રહિત. ખવાડનાર; (૩) યાચકોનું સ્થાન.
મિત્ત (મિત્ર) મિત્ર. ગુn (M)=(૧) ગુણ; (૨) દોરી. નિદિ (નિધિ)=નિધિ, ભંડાર.
નિમિત્તો નિષ્કારણ મિત્ર. જુનિહી ગુણોનો ભંડાર.
દોર (મારિ )=તું છે. જય (જત)=ગયેલો.
મુવra (અવની )=જગને. જa (વ્ય)=જ્યા. ઘg ()=ગર્વ, અભિમાન.
વયંસ (વી)=મિત્ર. જયદેવો (૧) ગઈ છે જ્યા જેની એવો; (૨) નાશ કવયંનો મિત્ર વિનાનો. ક્ય છે ગર્વનો જેણે એવો.
1 અવયંસો (ગવતરી )=અવતંસ, શેખર.
પદ્યાર્થ | વિક–જઉત્તમ ધનુર્ધર હોવા છતાં બાણે નહિ ફેંકનાર (અથવા મૃગના સમૂહને કે મૃગના મદનો નાશ નહિ કરનાર) [ અથવા ઉત્તમ (ક્ષાન્તિ વગેરે) ધર્મને ધારક છતાં માર્ગને વિનાશક], વળી ગુણનિધિ હેવા છતાં જયા રહિત તેમજ જગતને નિષ્કારણ મિત્ર હેવા છતાં મિત્ર વિનાને તું કેમ છે ?'
પરિ–“તું ઉત્તમ ધર્મને પોષક છે એથી કરીને તે તું (હિંસાદિ) કુમાર્ગને વિનાશક છે અથવા તું ઉત્તમ (દાન) ધર્મને ધારક છે, તેથી તું યાચકોને ભજન (અથવા આશ્રય) આપનાર છે], વળી તું ગુણનિધિ છે એટલે તે તું નિરભિમાની છે તેમજ (ત્રિભુવનને નિષ્કારણ મિત્ર હેઈ ઐક્યમાં શેખરરૂપ છે.”૮
સ્પષ્ટીકરણ પદ-શંકા–
જો પદ શંકિત હોવાનું પંડિતજી સૂચવે છે, એ એમણે સૂચવેલ “ગજવતુ ગર્વને ધરાવનાર અર્થે વિચારતાં ઠીક લાગે છે, પરંતુ જે આઘનું નવ્ય રૂપાંતર તેમના ધ્યાનમાં આવ્યું હોત તો તેઓ આ શંકા ઉઠાવત જ નહિ, કેમકે એથી જે અર્થ કુરે છે તે બરાબર બંધ બેસતો થાય છે. પદ્ય-ગૌરવ
આ પઘનું ગૌરવ કંઇ ઓર જ છે. ધર્મ, માર્ગણ, ગુણ અને ગત્ય જેવા અનેકાથી શબ્દોના પ્રાકૃત રૂપથી આ પદ્ય અલંકૃત છે એટલે વિરોધાલંકાર વિશેષતઃ ગાજી રહ્યો છે. માર્ગણાદિ શબ્દોના અર્થ-વૈચિત્ર્યને લઈને વિરોધાલંકારમય અનેક પઘો સંસ્કૃતમાં રચાયાં છે. અત્ર સુભાષિતરતભાડાગાર(પૃ. ૧૦૫-૧૬)માંથી બે ઉદાહરણે નીચે મુજબ રજુ કરવામાં આવે છે – ૧ “ગુજઃ થાતુq” (૨-૧ર) ર “કાં શનિવાં વારિ હિતે” (૨-)
ઋષભ૦ ૨૮