Rushabh Panchashika

SR No.: 004848
Original Sutra Author: Dhanpal Mahakavi
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1933
Total Pages: 314
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 19 MB

Page 248

વિજિતા] श्रीवीरस्तुतिः
૨૧૫ Tari (નયનાના)=નેત્રોના.
૪ (a)=તને. રાખrs (નકાનાં )=નાગાઓના.
ધિંતિ (ફુવતે =કહે છે. નથ (નય)=નય, યથાર્થ અભિપ્રાય-વિશેષ. Tળ (જ્ઞાન)=બોધ.
સ્ત્રી (ક્ષીન) ક્ષય કરેલ. નથrrળ =નયનું જ્ઞાન છે જેને એવા!
મોહ (મો)=મોહ. મ (મધુ)=ચૈત્ર માસ.
મા (મા)=લક્ષ્મી. ૩૫ (૩ફ્લવ )=ઉત્સવ.
શોz (શો)=સમૂહ. મદ (મત)=મોટો.
ત્રીજમોહં (૧) ક્ષીણ ગુણસ્થાન; (૨) ક્ષીણ થયો મદૂતવંગ(૧) ચૈત્રમાસીય ઉત્સવ; (૨) મેટો ઉત્સવ છે લક્ષ્મીને સમૂહ જેનો એવા; (૩) ક્ષય થયો છે મહોત્સવ.
મોહનો જેના એવા. જ (અ9િ)=પણ. સિસિર (શિશિર)-(૧) શિયાળો; (૨) શીતલ; (૩)
વદ (જયં)=કેમ. જડતા.
T ()=ખરેખર. મદ્દ (મ )=જ.
પઢમં (પ્રથમં)=પ્રથમ. મદ (૧)=મથનાર, વિન શક.
()=ગુણ. સિસિરમહં=(૧) શિશિર ઉત્સવ, માહ-ફાગણનો રાજ (થાન)=સ્થાન. ઉત્સવ; (૨) શીતળ તેજ; (૩) જડતાનો વિનાશક. Tળgi=(૧) ગુણસ્થાન; (૨) ગુણોનું સ્થાન.
પધાર્થ વિ.-“(હે નાથ !) તારું ગૌરવ જતું રહ્યું છે છતાં પણ તને મહાન [ અથવા તારી ગુરૂતા જતી રહી છે છતાં પણ ગુરૂ૫], વળી નેત્રોને (પ્રસન્ન કરવા માટે) મધુ-ઉત્સવરૂપ હોવા છતાં શિશિર-ઉત્સવરૂ૫ [ અથવા નગ્ન (અચેલક ગીઓ)ને મહોત્સવરૂપ હેવા છતાં ભયંકર શિયાળા જેવો] તથા વળી ક્ષીણમેહ (સવોત્તમ) ગુણરથાને હેવા છતાં [અથવા સંપત્તિના સમૂહથી રહિત હોવા છતાં] તને ખરેખર પ્રથમ ગુણસ્થાને કેમ (લેકે) કહે છે ?”
પરિ–“હે મહાવીર!) તે (સુખ, સમૃદ્ધિ અને રસની તૃષ્ણારૂપ) ગૌરવ (ત્રય)ને વિનાશ કર્યો છે એથી મહાન [અથવા ગુરૂરૂ૫], તું નેત્રોને મહેસૂવરૂપ છે તેથી શીતળ તેજવાળા [અથવા તું (અજ્ઞાનરૂપ જડતાનો ઘાતક એથી અચેલેકને મહત્સવરૂપ છે તેમજ તે મોહને નાશ કર્યો છે, વાતે (જ્ઞાનાદિ) ગુણના આદ્ય રથાનરૂપ તને લેકે ખરેખર કહે છે.”—૭
સ્પષ્ટીકરણ વિરોધાત્મક સામગ્રી–
શબ્દ-ચમત્કારથી શોભતા આ પદ્યમાં જૈન પારિભાષિકતારૂપ વિશેષતા છે. ગારવ, ખી@હ અને ગુણઠ્ઠાણ એના સામાન્ય અથો હોવા ઉપરાંત જૈન શાસનમાં એના વિશિષ્ટ અર્થો
૧-૨ હૈમ અનેકાર્થવ (કા. ૩ લો. ૧૨૧૧-૧૨૬૨)માં કહ્યું છે કે “શિરિર શીત દિને નામે”. અમરકેશ(કા૧, લો. ૯૧-૯૨)માં પણ કહ્યું છે કે “શિશિર : : શતરું:”.
૩ પંડિતજીએ શિશિરોત્સવ કાર્તિક-માગસર માસમાં હોય છે' એવો ઉલૂખ કર્યો છે, પરંતુ તે ચિન્ય જણાય છે.