Rushabh Panchashika

SR No.: 004848
Original Sutra Author: Dhanpal Mahakavi
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Publication Year: 1933
Total Pages: 314
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 19 MB

Page 240

२०७
વિદ્વત્તા ]
કોષ-સાનમિતિ વિરુદ્ધમ્।વિરોધતુ} શાંતનું—સિદ્ધાર્થવંશ, સુરસમ્પનું સેવમાં,
મોનિયાઝઃ ॥ ૨ ॥
હ (i)=કેમ. નાય (નાગ )=નાગ, સર્પ.
વિ ( અપિ )=પણ.
નાર્ ! ( નાથ ! )=હે પ્રભુ!, હે સ્વામી! 7 (1)=નહિ.
નાય ( જ્ઞાત)=(૧) જ્ઞાત; (૨) વિખ્યાત, પ્રસિદ્ધ. S (૪)=કુળ, વંશ. ૩૪ (૩૫ન્ન )=ઉત્પન્ન થયેલ, જન્મેલ. નાથકુવ્વજો (૧) નાગકુળમાં જન્મેલો; (૨) જ્ઞાતકુળમાં ઉત્પન્ન થયેલો; (૩) વિખ્યાત વંશમાં જન્મેલ.
અદ (અન્ય)=અથવા.
ખુલ્લું (પુસ)=સુન્દર રસ યુક્ત, સ્વાદિષ્ટ. ચં (પય: )=દુધને, દૂધને. પચં ( વવું)=પદને, સ્થાનને. સુરી (પુર )=દેવ.
श्रीवीरस्तुतिः
શબ્દાર્થ
૧. ‘વિજ્ઞાત॰' કૃતિ —પાઠઃ |
૨ ન્ન અને નો ન થાય છે.
સંવય (સમ્પર્)=સંપત્તિ, વૈભવ. સુરÄË=સુરની સંપત્તિને, 7=નહિ.
પસ્થતિ (પ્રાર્થચત્તિ)= તું પ્રાર્થના કરે છે, તું ઇચ્છે છે; રવૃત્તિ (વૃદ્ઘત્તિ)=d ધારણ કરે છે. મોટ્ટુ (મોર્ચે )=મોહ. | નિદ્દા ( નિદ્રા )=નિદ્રા, ઊંઘ. રલ (રત )=આસક્ત, લીન. નિદ્રા ( નિર્વાહ્ન )=વિનાશક, મોટ્ટનિાલો-(૧) મોહ અને નિદ્રામાં આસક્ત. (૨) મોહનો વિનાશક.
પાર્થ
વિ—“ હે નાથ ! સર્પ–કુળમાં ઉત્પન્ન થવા છતાં તું સરસ (વાદિષ્ટ ) દૂધની કેમ વાંછા કરતા નથી ! [ અથવા પ્રસિદ્ધ વંશમાં જન્મવા છતાં તું સુર—સંપત્તિની કેમ આકાંક્ષા કરતા નથી ?] વળી મેહ અને નિદ્રામાં લીન હાવા છતાં તું શાશ્ર્વત જ્ઞાનને [અથવા આધને] કેવી રીતે વહન કરે છે ?”
સાલય ( શાશ્વતં )=શાશ્વત, નિરંતર. ચોદું ( વોર્ષ )=ોધને, જ્ઞાનને. વા (વા)=અથવા. લોઢું (ગોવં)=ઓને.
પરિ—“ હે નાથ ! ( સિદ્ધાર્થ રાજાના ) જ્ઞાત-કુળને વિષે ઉત્પન્ન થયેલા હાવાથી તું સુરસંપત્તિની અભિલાષા રાખતા નથી [ અથવા જ્ઞાત–કુળમાં જન્મેલ હાવાથી તું ( મેાક્ષરૂપ ) સરસ પટ્ટની ઇચ્છા નથી રાખતા એમ નથી ]. વળી મેાહના વિનાશક હાવાથી તું નિરંતર જ્ઞાનને ધારણ કરે છે અર્થાત્ તું સર્વદા સર્વજ્ઞ છે’—૩
સ્પષ્ટીકરણ
રૂપ-સિદ્ધિ
‘-૨૦' એ સૂત્રથી વાળનું નાળ અને અવન્તે' એ સૂત્રથી નાવ બને છે. થ્રેશોળે' (૮–૨–૪ર) એ સૂત્રથી જ્ઞાતનું નાત થાય અને ૪-૧-૨૦' અને અવળા॰' સૂત્રથી ળય બને છે. ‘ના-૨૦' સૂત્રથી પડ્યું હબ થાય અને અવજ્જૈ॰' સૂત્રથી પચ ખને છે.