________________
વિ]િ ऋषभपश्चाशिका.
૧૫૩ तथा 'सहिआ य हीणदेवत्तणेसु' हीनानि च तानि दैवतानि-किल्बिषिकत्व व्यन्तरादीनि तेषु सहिआ इति सोढौ । चशब्दः पूर्वापेक्षया समुच्चये। को सोढावत आह'दोगच्चसंतावा' दुर्गतस्य भावो दौर्गत्यं-नैःस्व्यं, सन्तापो-भयादिजनितश्च खेदः, दौर्गत्यं च सन्तापश्च दौर्गत्यसन्तापौ तौ सोढौ । इति षट्चत्वारिंशत्तमगाथार्थः ॥ ४६॥
- વિ—(દ્વિત્તિ) -ગોવિતા શારીરિપુજય-ગુસમૃદ્ધ तथा आज्ञाः-शासनानि कृताः-परिपालिताः महर्द्धिकसुराणां-विशिष्टदेवानाम् । इतिવિંઝવાળા સર્વોચ-વિતા છે? ચિન્તા-વારિવાર | S? - वत्वेषु-किल्बिष-व्यन्तरादिषु इत्यर्थः ॥ ४६॥
શબ્દાર્થ દ્વિદા ()=જેવાઈ.
સાાિ (લોહી)=સહન કરાયા. રિક (રિy)=શત્રુ, દુમન.
(૨)=ળી. રિદ્ધિ (દ્ધિ)=ઋદ્ધિ, સંપત્તિ.
હીજ (હીન)=હલકો, નીચ. રિદ્ધિીનો શત્રુઓની સંપત્તિઓ. HTTrt (માસા =આજ્ઞાઓ, હુકમો.
રેવત્તા (કૈવલં) દેવપણું. થયા (તા) કરાઈ.
રીવાપુ નીચ દેવપણામાં. મલિ (મર્સિંવ)=મોટી ઋદ્ધિવાળો. વોરા ()=નિર્ધનતા. દુર=દેવ.
સંતવ (તાવ)=સન્તાપ, કષ્ટ. મદિનકુળ=મહર્દિક દેવોની.
વોચલંતાવા=નિર્ધનતા અને સત્તાપ,
પધાર્થ દેવ-ગતિમાં પણ કર્થના
“વળી (હે નાથ! દેવલેમાં પણ) મેં શત્રુઓની સંપત્તિઓ જોઈ, મહદ્ધિક સુરની શાસને શિરે ચડાવ્યાં અને ( કિલિબષ જેવા) નીચ દેવ૫ણામાં દરિદ્રતા અને સંતાપ સહન કયાં.”—-૪૬
સ્પષ્ટીકરણ ચતુર્ગતિના દુ:ખની પરાકાષ્ઠા
૪૩ મા પદ્યમાં નારકનાં કોનું, ૪૪ મામાં તિર્યંચની પીડાઓનું અને ૪૫ મામાં મનુષ્યની મહાવિડંબનાઓનું કવિરાજે વર્ણન કર્યું છે. આથી કદાચ કોઈ પાઠકને એમ આશા રહેતી હોય કે દેવ–ગતિમાં તો સુખ હોવું જોઈએ, તો તેની તે આશા પણ વ્યર્થ છે એમ કવિરાજ આ શ્લોક દ્વારા સૂચવે છે.
આ અસાર સંસારમાંની ચારે ગતિઓ પૈકી કોઈ પણ ગતિ થોડે ઘણે અંશે પણ ઈચ્છવા યોગ્ય હોય તો તે મનુષ્ય-ગતિ જ છે, કેમકે એ જ ગતિ દ્વારા મોક્ષ મેળવી શકાય છે અને એમ થતાં દુઃખને આત્યન્તિક નાશ કરી શકાય છે.
સલ૦ ૨૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
