________________
રાયેલું છે એમ કહેવામાં કશી અતિશયોક્તિ કહેવાશે નહિ. અથવા સંસ્કૃતઉપરથી પ્રાકૃત, પ્રાકૃતઉપરથી અપભ્રંશ અને અપભ્રંશઉપરથી ગુજરાતીભાષા થઈ. સંવત્ ૧૧૬૮મા મહારાજા સિદ્ધરાજના વખતમાં હેમચંદ્રાચાર્યે રચેલું અપબ્રશભાષાનું વ્યાકરણ આપણી પાસે વિદ્યમાન છે, અને સંવત્ ૧૪૫૦માં રચાયેલું.વ્યાકરણ “મુગ્ધાવબેધ–ક્તિક”
પ્રસિદ્ધ થયું છે. સ્વ. શાસ્ત્રી વ્રજલાલ કાલિદાસ ગૂજરાતી ભાષાના ઇતિહાસમાં લખે છે કે “ જૂની ગુજરાતી ભાષા કહિયે તે સંવત્ ૧૧૦૦ના આરંભથી તે સંવત્ ૧૫૦૦ અંત લગી જાણવી ત્યાર પછીની ગુજરાતી ભાષાને નવી ગુજરાતી જાણવી.” આ વાક્યમાં અમને એટલે ફેરફાર કરવા જેવું
૧–અમે પહેલા મક્તિકમાં આ “ગુજરાતી વ્યાકરણ છે, અને બુદ્ધિપ્રકાશમાં પ્રસિદ્ધ થયું છે.” એમ સૂચવ્યું હતું પણ ત્યાં અમારી ભૂલ હતી તેમ જાણવામાં આવ્યું છે. ખરી વસ્તુસ્થિતિ આ પ્રમાણે છે–એનું ખરું નામ મુજાવરોધમૌશિ છે, કેટલાક મુધાવરોધગજિમ્ અથવા કુપાવવોથમૌશિવમ્ એ પ્રમાણે પણ ઓળખે છે, અને કર્તા શ્રીદેવસુન્દશિષ્ય છે. એ છપાવીને રા. હે. હ. ધ્રુવે પ્રસિદ્ધ કરાવ્યું છે. એને માટે રા. રા. નરસિંહરાવ ભેળાનાથ દિવેટીયાનું કથન છે કે-“એ ગ્રન્થ તે માત્ર તે(૧૪૫૦) કાળની પ્રાચીન ગુજરાતીભાષાધારા સંસ્કૃત વ્યાકરણની માગુંપદેશિકા છે.” તેમજ રા. રા. કેશવ હર્ષદ ધ્રુવનું કથન પણ એજ પ્રમાણે ગુજરાતી વ્યાકરણ નહિ હોવાનું છે. જ્યારે કેટલાક સાક્ષરનું એવું માનવું છે કે –“એ, અપભ્રંશ અર્થાત તે કાળની જૂની ભાષાનું વ્યાકરણ છે.” અમોને આ ગ્રન્થ બારીકાઈથી તપાસવાનું બની શક્યું નથી. માત્ર ગૂજરાતીસાક્ષરોમાં આવા પ્રકારના બે મત છે તે અમે પ્રજપાસે મૂકી દીધા છે. એવી આશાથી કે જે સત્ય હાય તે સવાર બહાર આવે. આ વ્યાકરણ ટીકા સાથે મહેસાણા યશોવિજય પાઠશાળાએ સ્તોત્રરત્નાકર ભાગ ૨ જામાં વ્હાર પાડયું છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
