Shokshaka Prakarana Part 1

SR No.: 004833
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 22 MB

Page 43

१० प्रथम-पाडाकम्
8 कञ्चुकत्यागविमर्शः 8 तत् बाहाग्रन्थाभावलक्षणं इतरस्य तिर्यगादेः अपि सम्भवति । एतदेव प्रतिवस्तूपमया हृदयति - कसुकमात्रस्य |% उपरिवर्तित्वङ्मात्रस्य त्यागात् न हि = नैव भुजगः - सर्पो निर्विषो भवति ॥१/७||
कल्याणकन्दली धर्मप्रतिपन्थि --- [अ.प.गाथा ५८ टीका] इति ।
वस्तुतस्तु स्वाश्रयवृत्तिचारित्रमोहक्षयोपशमादिजनकतया स्वाश्रयगतचारित्रमोहक्षयोपशमादिसम्पाद्यतयैवोपचारतो बाह्यलिङ्ग-स्याऽपि वन्द्यता सम्मता । -> दंसणनाणचरितं तवविणयं जत्थ जत्तियं पासे । जिणपन्नत्तं भत्तीइ पूअए तं तहिं भावं <- [४५५३] इति वृहत्कल्पभाप्यवचनमप्यनुसन्धेयमत्र । यत्र स्वल्पोऽपि दर्शनादिगुणसद्भावो दृश्यते तत्र तावत्यैव भक्त्या तद्वन्दनादिना न तदातदोषानमतिरिति भावः उप.रहस्य १४८ ३.]॥ निष्टरपार्श्वस्थ-यथाच्छन्दादिगृहीतलिङ्गस्य तु कर्मोदयजन्यत्वादेव नोपचारतोऽपि वन्दनीयता । भुजगस्य कञ्चकत्यागवत्तस्य वाह्यग्रन्थित्यागस्याऽप्यौदयिकभावमात्रत्वादेव तत्र 'साधुः' इति वचनं भावसाधुत्ववाधेनापकृष्टसाधुविपयतया पर्यवस्यद् रूपसत्यं न तु स्थापनासत्यमिति सम्यगुपपादितमस्माभिः मोक्षरत्नाभिधानायां भापारहस्यविवरणटीकायामित्यधिकं ततोऽवसेयम् भा.रह. प्र.१०३-दिव्यदर्शनट्रस्टप्रकाशित ।
वाह्यलिङ्गस्य गुणशून्यत्वसाधनार्थमुपक्रमते- अत्र लोके इति स्पष्टम् । प्रतिवस्तूपमया = प्रतिवस्तूपमालङ्कारेण, प्रत्येक || वस्तुनि = वाक्यार्थे साधारणधर्मस्य सतः शब्दभेदेनोपादीयमानत्वात् । तदुक्तं मम्मटेन काव्यप्रकाशे ---> साधारणा धर्म
उपमेयवाक्ये उपमानवाक्ये च कथितपदस्य दुष्टतयाभिहितत्वात् शब्दभेदेन यत् उपादीयते सा वस्तुनः = वाक्यार्थस्योपमानत्वात् प्रतिवस्तूपमा ८-- [का.प्र.सू. १५४-का.१०१] इति । कञ्चकमात्रस्येति । स्पष्टम् । यथोक्तं सज्जनचित्तवल्लभे मल्लिपेणेन --> किं वखत्यजनेन भो मनिरसावेतावता जायते ? वेडेन च्युतपन्नगो गतविषः किं जातवान् भूतले || <- [] इति । न च तथापि ज्वालालिङ्गन-जलनिमज्जन-जटाधारण-केदामुण्डन-दिगम्बरत्व-भस्मावगुण्ठन-शीततापादिकप्टसहन-शास्त्रपाठोचारध्यानादिभिवाद्यलिङ्गस्य कुतो न चारुत्वमिति शङ्कनीयम्, भावशुद्धिविकलायाः क्रियायाः सत्फलत्वाऽयोगात् पश्वादावपि तदपलब्धः । तदक्तं > ज्वालाभिः दालभाः जलैर्जलचराः स्फूर्जजटाभिर्वटाः, मौण्ड्यैरूरणकाः समस्तपशवो नाग्न्यैः खरा भस्मभिः कटाङ्गीकरणैर्दुमाः शुकवराः पाठैर्वका ध्यानकैः, किं सिध्यन्ति न भावशुद्धिविकलाः स्युश्चेत् क्रियाः सत्फलाः ।। <- इति धम्मपदेऽपि -> न नग्गचरिया न जटा न पङ्का नाऽनासका थण्डिलसायिका वा । रजो च जल्लं उक्कटिकप्पधानं सोहिन्ति मचं अवितिण्णकंख ॥ - [१०/१३] इत्युक्तम् । तदुक्तं नियमसारे कुन्दकुन्दस्वामिनाऽपि -> किं काहदि वणवासो कायकलेसो विचित्त उववासो । अज्झयण-मोणपहुदी, समतारहिअस्स समणस्स ।। <- [१२४] इति । एतेन > भस्मधारणादेव मुक्तिर्भवति -- [१/२] इति बृहज्जाबालोपनिपवचनं निराकृतम्, भावशुद्धया भस्मधारणादेरन्यथासिद्धत्वात् । प्रकृते --> मिन्छनं वयतियं हासाई छक्कगं च नायव्यं । कोहाईण चउकं चउदस अभिंतरा गंथा || - [प्र.सारो.७२१] इति प्रवचनसारोद्धारादिप्रतिपादितस्य मिथ्यात्व-वेदत्रिक-सम्परायचतुष्टय-हास्यादिपटकलक्षणचतुर्दशाऽभ्यन्तरग्रन्थस्याऽत्यागे दढजिहासा|| विषयत्वे वा -> वज्झो नवविहीं णेओ धण-धन्न-खित्त-वत्थु-रुप्पाइं । सोवन्न-कुवियपरिमाण-दुपयचउप्पयमुहो वुत्तो । [६/५०] -> इत्येवं सम्बोधप्रकरणोक्त-धन-धान्यादिनवविधबाह्यग्रन्थत्यागस्य त्यक्तकञ्चकाऽत्यक्तहलाहलभुजङ्गमन्यायन न प्राशस्त्य, प्रत्युतान्येषां विपर्यासजनकत्वादृष्टत्वमिति निष्कर्षः । तदक्तं टीकाकृताऽपि ज्ञानसारे ---> चित्तेऽन्तर्ग्रन्थगहने, बहि-|| निग्रन्थता वृथा । त्यागात् कञ्चकमात्रस्य भुजगो न हि निर्विषः ।। <- [परिग्रहाष्टक २५/४] इति । तथा अध्यात्मसारे 1--> विषयैः किं परित्यक्तः जागर्ति ममता यदि । त्यागात्कञ्चकमात्रस्य भुजगो नैव निर्विषः ।। - [अ.सा.८/२] इति
कथितम् । टीकाकृता देशनाद्वात्रिंशिकायामपि ---> गृहत्यागादिकं लिङ्गं वाह्यं शुद्धिं विना वृथा । न भेषजं विनाऽऽरोग्य विद्यवषण रोगिणः -- ॥२/७|| इत्युक्तम् । तदुक्तं योगसारप्राभृतेऽपि -> प्रमादी त्यजति ग्रन्थं बाह्यं मुक्त्वाऽपि नान्तरम् । हित्वाऽपि कञ्चुकं सर्पो गरलं न हि मुश्चति ।। - [८/३१] इति । तदुक्तमन्यत्रापि ---> कसाया जस्स नो छिण्णा, जस्स
हाथ :- धन, धान्य आह नवविध परियाव ग्रंथ = थि - Nis मा२-भोगी उपाय छे. jो निश्चित છે કે તેના ત્યાગ કરવાના લીધે કાંઈ ગુણશુન્ય બાહ્ય લિંગને સુંદર કહી ન શકાય, બાહ્ય ગ્રંથના ભાગરૂપી બાહ્ય લિંગ તો પશુ વગેરે પાસે પણ આ લોકમાં સંભવે છે. આ જ વાસ્તવિકતાને &ાન્ત દ્વારા હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજા દ્રઢ કરે છે કે- ઉપર રહેલી કેવલ ચામડીના = કાંચળીના ભાગથી સાપ ઝેર વિનાનો ન જ થાય. [૧/૫]
विशेपार्थ:- धन, धान्य, क्षेत्र (मेत२, भीन), वास्तु, २५५, सुवार्ग, १५, वि५६ (हास-हासी), यतुभ्यः (५, ३१२)આ નવ પ્રકારના બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ એ મિથ્યાત્વ + ૩ વેદ + ૪ કપાય + ૬ હાસ્યાદિ = ૧૪ અત્યંતર પરિગ્રહના ત્યાગ માટે છે. અત્યંતર ૧૪ ચંથિનો ત્યાગ ન કરે કે તેને છોડવાનું કશું લક્ષ ન હોય અને તે દિશામાં કોઈ પુરુષાર્થ ન હોય તો કેવળ
Jain Education Intemational