Shokshaka Prakarana Part 1

SR No.: 004833
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 22 MB

Page 174

08 कुशलाशयस्य बोधिलाभहेतुता 8 अन्यदपि तदा धर्मसिद्भयङ्गमाह - 'तो'त्यादि । तत्राऽऽसन्नोऽपि जनोऽसम्बन्ध्यपि दान-मान-सत्कारैः । कुशलाशयवान् कार्यो नियमाद् बोध्यङ्गमयमस्य ॥६/६॥
तत्र - जिजभवनारम्भे आसन्नोऽपि यः तदेशवर्ती जन: असम्बन्ध्यपि = स्वजनादिसम्बन्धरहितोऽपि, सोऽपि दानं = अन्न-वस्त्रादिवितरणं, मानः = अभ्युत्थानादिक्रिया, सत्कार: = आसनप्रदानादिव्यापार: तैः कृत्वा कुशलाशयवान् = 'धन्योऽयं जैनो धर्मो यत्रैतादृशमौचित्यमिति प्रशंसाभिव्यङ्ग्यशुभपरिणामयुक्त: कार्यः । नियमात् = निश्चयेज अयं = कुशलाशयः अस्य जजस्य बोध्यङ्गं = बोधिहेतुः । अतश्च परोपकारगुणात् कारयितु: महाँल्लाभ: ॥६/६||
= कल्याणकन्दली। व्यतिरेकेण संसारापवर्गयो: तुल्यहेतुकत्वात् । इत्थमेव -> जे जत्तिया य हेऊ भवस्स, ते चेव तत्तिया मुक्खे । गणणाईया लोगा दुण्ह वि पुण्णा भवे तुल्ला ॥५३|| इति ओघनियुक्तिवचनमपि सङ्गच्छते, विधि-निषेधयोः तुल्यसङ्ख्यत्वात् ॥६/५।। । मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् → तत्र असम्बन्ध्यपि आसन्नोऽपि जन: दान-मान-सत्कारैः कुशलाशयवान् कार्यः [यतः] अयं नियमात् अस्य बोध्यङ्गम् ॥६/६॥ इयं कारिका प्रतिमाशतकवृत्त्यादी [गा.३१ वृ.पृ.२१३] समुद्धृता । एतदनुसारेण भक्तिद्वात्रिंशिकायामपि --> आसन्नोऽपि जनस्तत्र मान्यो दानादिना यतः । इत्थं शुभाशयस्फात्या बोधिवृद्धिः शरीरिणाम् ।। ||५/५] - इत्युक्तम् । स्वजनादिसम्बन्धरहितोऽपि = स्वज्ञाति-जाति-कलादि-संसर्गवन्ध्योऽपि ।
प्रशंसाभिव्यङ्ग्यशुभपरिणामयुक्तः कार्य इति । इत्थञ्च दानादिना धर्मोन्नतिर्भवति तथा स्वस्य तृष्णाविच्छेदात् अपरिग्रहव्रतस्य दृढता भवति । __ कुशलाशयः बोधिहेतुः = बोधिलाभहेतुः, 'जिनधर्मप्राप्तिः बोधिलाभ:' [१/१६ पृ.३२] इति प्रागुक्तम् । तदुक्तं पञ्चाशकेऽपि -> जो च्चिय सुहभावो खलु सवण्णुमयम्मि होइ परिसुद्धो । सो च्चिय जायइ बीयं, बोहीए तेणणाएण ।। ॥-[७/८] इति । इदञ्च नैश्चयिकं परसम्बन्धिपारलौकिकं फलमावेदितम् । अस्य चोपलक्षणत्वात् व्यावहारिकमपि तत्फलमुन्नेयम्, यथा नूतनयात्रिकाणां साधुप्रभृतीनाञ्च स कुशलाशयवान् जन: जिनालयोपाश्रयादिपथप्रदर्शको भवति, काले साध्वादीनां भक्तिकारको भवति अवसरे च जिनगृहसंरक्षणेऽपि यतते, चैत्यनाशकश्च नैव सञ्जायते । ततश्चाऽऽय-व्ययाऽऽलोचनपूर्वकारी लोकोत्तरतत्त्वसंप्राप्तिव्यवस्थितः चैत्यनिर्मापको विशेषतोऽत्र गुरुणा सद्धर्मदेशनादिना प्रवर्तनीयः । इत्थमौचित्यगुणपालनेन द्रव्यस्तवस्यापि भावस्तवहेतुतानाविला, अन्यथा तत्त्वतो द्रव्यस्तवत्वमपि न स्यात, यथोक्तं स्तवपरिज्ञायां -> जं एयवियुत्तं एगंतेणेव
જમીન લેવાના પરિણામ જ ન જન્મે. શાસ્ત્રનું બહુમાન, અનાદર, આશાતના જેમ પાપજનક છે તેમ શાસ્ત્રનું બહુમાન, આદર, વિનય ધર્મજનક છે. આમ સર્વત્ર પ્રવૃત્તિપૂર્વે આ કાર્ય શાસ્ત્રવિહિત છે ને ! ?' આ આતનો અધ્યવસાય ધર્મ ઉત્પન્ન કરાવે છે. તેમ જ દેરાસર માટેની જમીન ખરીદવાના લીધે જમીન વેચનાર શ્રીમંતને અથવા અન્ય કોઈ શ્રીમંતને પોતાનો પરાભવ લાગે તો તે પરાભવને દૂર કરવા પૂરેપૂરો પ્રયત્ન કરવો. આ સતપ્રવૃત્તિ છે. જે ધર્મને ઉત્પન્ન કરે છે, તેનાથી ઊલટું અન્યનો પરાભવ કરવાનો જ પરિણામ પૈત્યભૂમિને ખરીદવા પાછળ રહેલો હોય તો પાપ કર્મ બંધાય છે. કિયા ધર્મની, બંધ પાપન. તથા જે જગ્યાની બાજુમાં જ હોસ્પીટલ, દવાખાનું હોય કે કાયમ માંદા-વૃદ્ધો વગેરે રહેતા હોય અને તે જગ્યાએ દેરાસર બંધાવવાથી આરતી વગેરે સમયે ઘંટનાદ વગેરે દ્વારા દર્દીઓ-વૃદ્ધો વગેરેને અપ્રીતિપીડા થાય તેવું હોય તો તેવી જગ્યાના બદલે અન્ય સ્થાને દેરાસર બાંધવું, જેથી કોઈને દેરાસરના નિમિત્તે તકલીફ ઉભી ન થાય. તો જ તાન્સિક ધર્મ પ્રગટે. બાકી પરપીડામાં નિમિત્ત બનવાથી દેરાસર બંધાવનાર પાણ પાપ બાંધે તથા અન્ય દર્દી, વૃદ્ધો વગેરે દેરાસર ઉપર અરુચિ કરીને પાપ બાંધે-બોધિદુર્લભ બને. આ વિવેકદષ્ટિ દેરાસરની જમીન ખરીદતી વખતે ખ્યાલમાં રાખવી જોઈએ. એટલું જ નહિ, દરેક કાર્ય કરતી વખતે આ ત્રણ બાબતનો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ. આ ત્રણેય ભેગા થાય તો જ તાકિ ધર્મ ઉત્પન્ન થાય છે. ૬િ/૫
તે અવસરે ધર્મની સિદ્ધિનું - નિષ્પત્તિનું અંગ - કારણ બનનાર અન્ય વસ્તુને પણ ભૂલકારથી જણાવે છે કે –
માશાઈ :- તે અવસરે અસંબંધી એવા પણ દેરાસરની નજીક રહેનાર માણસને દાન, માન, સત્કાર વડે કુશલાશવાળ કરવા જોઈએ, | १२| शाश५ नि५मा ने भोषितुं ॥२६॥ जने छ. [:/t]
* 'वाह ! वो बेनमुन न धर्म !' ** ઢીકાર્ય :- જે માણસ દેરાસરની નજીક રહેતા હોય તે કદાચ સ્વજન વગેરે સગપાગથી રહિત હોય તો પણ દેરાસર બનાવવાના અવસરે તેને અન્ન, વસ્ત્ર વગેરેના દાનથી, અભુત્થાન (- ઉભા થઈને સામે લેવા જવું) વગેરે માનદ્યોતક પ્રવૃત્તિ દ્વારા અને (તે આવે તારે બેસવા માટે) આસન આપવું વગેરે સન્માનથી કુશલાશયવાળો કરવો. અર્થાત તેવા પ્રકારના વ્યવહારથી તે “વાહ! ધન્ય છે આ જૈન ધર્મને, જ્યાં આવા પ્રકારનું ઔચિત્ય છે ! કેવો બેનમુન જૈન ધર્મ !' આવી પ્રશંસા કરે, જેનાથી ખ્યાલ આવે કે તેના હૈયામાં જૈન ધિર્મ પ્રત્યે શુભ પરિણામ પ્રગટેલ છે. આવા કુશલ આલયવાળો તેને કરવો. નિશ્ચયથી આ કુશલાશય તે માણસને ભવાંતરમાં જૈનધર્મપ્રાપ્તિનો १. ह.प्रती 'महालाभ' इति पाठान्तरम् ।
Jain Education Intemational