________________
હોય છે. તેમજ માત્ર ધર્મને જ કલ્યાણકર માની એના આચરણની
ભાવનાવાળો પણ અધર્મી કંપતો હોય છે. એટલે એક એકથી ઉતરતા. પ્રશ્ન : 'તો પછી દેશવિરતિ ધર્મ અને સમ્યક્તધર્મ કોને માટે? જ્વાબ : “જેઓ સર્વવિરતિ ન સ્વીકારી શકતા હોય તેઓ દેશવિરતિ બને અને
તેટલીય તાકાત વિનાના સમ્યગ્દષ્ટિ બને, છતાં ત્રણેમાં પાપની ભીરુતા ને સંયમની રુચિ હોય જ માત્ર ફરક એટલો કે. એકે પોતાની ભાવનાને સંપૂર્ણ અમલમાં મૂકી, બીજાએ અશક્તિના યોગે થોડો અમલ કર્યો અને ત્રીજો સાવ નિર્બળતાના કારણે અમલ રહિત છે. ટૂંકમાં સંસારની ભીરુતા વિના મોક્ષરુચિ મે નહિ, મોક્ષરુચિ ખ્યા વિના સંયમની ઇચ્છા થાય નહિ અને સંયમની ઇચ્છા થવા છતાં પણ કર્યાવરણથી દબાયેલી શક્તિના પ્રમાણમાં અમલ થાય: અર્થાત્ સર્વ જીવ દીક્ષા જ લઈ શકે નહિ, માટે તેઓ યથાશક્તિ અમલ કરી શકે. તદર્થે ગૃહસ્થ ધર્મ છેછતાં એમાં ભાવના અને ધ્યેય તો સંયમનું જ
આવિષયમાં ખૂબ ખૂબ પ્રમાણો ટાંકી શકાય તેમ છે. પરંતુ તે કાંઈ અહીં બની શકે તેમ નથી. માત્ર આપણી ઉપરની માન્યતા શાસ્ત્ર પ્રમાણથી સિદ્ધ છે. એમ જણાવવા માટે કલિકાલ સર્વજ્ઞ ભગવાનશ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શબ્દો જ ટાંકીએ. તેઓશ્રી ફરમાવે છે કે,
‘જે આત્મામાં સર્વવિરતિ પ્રત્યે પ્રેમ નથી, તેનામાં દેશવિરતિના પરિણામ પણ આવતા નથી !'
- અને વાત પણ સાચી છે કે, અંશે અંશે પણ કરાયેલા ત્યાગમાં જે દેશવિરતિધર આત્મકલ્યાણ માનતો હોય, તેને સર્વથા ત્યાગ પ્રત્યે અભાવ હોઈ જન શકે અને બાકીની અવિરતિ છતાં એ પોતાના જીવનને કેમેય સર્વથા નિષ્પાપ ન માની શકે ! એ બધો વિચાર કરતાં સહેજે સમજાશે કે, જગતના પરમ ઉપકારક મહાપ્રભુએ તે જ આત્માઓને માટે ગૃહસ્થ ધર્મની સ્થાપના કરી છે કે, જે આત્માઓમાં સંસારનો ભય અને મોક્ષની રુચિ પેદા થયા છતાં તેને જ અનુરૂપ વર્તન કરી શકતા નથી, પરંતુ થોડો પ્રયત્ન કરે છે. આથી જ સાધુઓને માટે પાંચ મહાવ્રતમાંથી એક પણ ઓછું લે તે ન જ ચાલે એમ કહ્યું. કારણ કે,
ગ્રંથ અને ગ્રંથકાર
17 |
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
