________________
૯૯
-
- - આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - ૩ -
- 54
પ્રતિપક્ષ ભાવમાં જ રુચિ થાય છે. જ્યાં આ દશા બેઠી હોય, તેવા હૃદયમાં આવું શાસ્ત્ર શી રીતે પરિણામ પામે ?
સભા શ્રેણિક મહારાજા ક્ષાયિક સમકિતી છતાં મેઘકુમારને ગાદીએ બેસાડ્યાને ?
બરાબર, અને એ મોહની તીવ્રતા ! દેશવિરતિને અને પ્રસંગે સર્વવિરતિને પણ મોહ મૂંઝવે , તો સમ્યગ્દષ્ટિ શા હિસાબમાં ? પણ ગાદીએ બેસાડ્યા પછી હવે તારું શું કરું ?' આ પ્રમાણે પૂછ્યું. એના જવાબમાં શ્રી મેઘકુમારે દીક્ષાનાં ઉપકરણો માગવાથી એ પણ શ્રેણિક મહારાજાએ રજૂ કર્યો, એ કેમ ભૂલી જવાય છે ? અડધી વાત યાદ રહે અને અડધી ભૂલી જવાય છે કેમ ? છોકરાને વરઘોડે ચડાવી પછી પણ કદી પૂછયું છે કે “હજી શી ઇચ્છા છે ?' મોહથી મૂંઝવણ તો થાય, પણ અંદરની વસ્તુ સમ્યકત્વ, એ આત્માને સીધે માર્ગે લાવ્યા વિના રહે નહિ. તમારા પ્રશ્નથી તો એ મુદ્દો સ્પષ્ટ થાય છે કે ચરણકરણાનુયોગની પ્રાપ્તિ ન થાય, તેમાં તો ત્રણ અનુયોગોની સફળતા નહિ, પણ જો એના ઉપર રુચિ જ ન હોય તો તો એ ત્રણે અનુયોગો હાનિ કરનાર નીવડે છે. ઉપયોગી ચીજની રુચિ નહિ અને ત્યાજ્ય ચીજ પ્રત્યે અરુચિ નહિ, અર્થાત્ સારા અને ખોટાનો જરા સરખો પણ વિવેક નહિ, ત્યાં આ શાસ્ત્ર કે શાસ્ત્રવાતો લાભ શું કરે ? યોગ્ય રુચિ ચાલુ ન રહે, તો પ્રાપ્ત થયેલું પણ ચાલ્યું જાય. જ્ઞાનીઓની મર્યાદાઓને ન ચૂકો !
પ્રમાદવશાતું ચૌદ પૂર્વધર પણ ગબડી ગયા. પ્રમાદનું જોર ભયંકર છે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ અને કષાય ગમે તેવા આત્માને પણ મૂંઝવ્યા વિના ન રહે. “સમય માત્ર પણ પ્રમાદ ન કરીશ” – એવું શ્રી ગૌતમસ્વામીજી મહારાજ જેવાને પણ ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીજી વારંવાર કહેતા. ચાર જ્ઞાનના ધર્ણ અને ત્રણ જ વચન ઉપરથી દ્વાદશાંગીની રચના કરનાર જેવા સમર્થ માટે પણ “ફચ્છા થો' ન કહ્યો, ત્યારે આપણે માટે તો ‘રૂછાઈ ઘો' હોય જ કેમ કે એમની ઇચ્છામાં દોષનો સંભવ હશે અને આપણી ઇચ્છામાં તો નહિ હોય, એમ કેમેય મનાય ખરું કે ? એમણે પોતે પણ ગાWIv gો' “આજ્ઞામાં જ ધર્મ કહ્યો, પણ મતિકલ્પનામાં ન કહ્યો, તો પછી આપણાથી તો કેમ જ કહેવાય
ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવના ચૌદ હજાર મુનિવરોમાં સાતસો કેવળજ્ઞાની ત્યારે એમના પ્રાયઃ સર્વ શિષ્યો કેવળજ્ઞાની! હજારો કેવળજ્ઞાનીના ગુરુએ પણ પોતાની ઇચ્છામાં ધર્મ એમ પોતા માટે પણ ન કહ્યું, કારણ કે એ જાણતા જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org