________________
ભાદરવા વદ-૧૧
| મધ્યસ્થતા | શાસ્ત્રકાર મહારાજા ચિંતામણી રત્નના દૃષ્ટાંત દ્વારા આપણને કહે છે કે ચિંતામણીરત્ન કયારે ટકે ? અને ક્યારે ઈચ્છિત વસ્તુઓ આપે ? જો સદ્દગુણોરૂપી વૈભવ હોય તો જ આ રત્ન ટકી શકે.. નહીંતર પેલા ભરવાડની જેમ માંગતા ન મળે, તો તેને ફેંકી દઈએ. આજે આપણી સ્થિતિ આવી જ છે. ધર્મની આરાધના કર્યા વિના રોજ ભીખારીની જેમ આપણે ધર્મ પાસે માંગ-માંગ કર્યા કરીએ છીએ. પછી ઈચ્છિત વસ્તુ નહીં મળતાં આપણે આપણી બુદ્ધિના ત્રાજવે ધર્મને તોળીએ છીએ. અને બોલીએ કે કળિયુગ આવ્યો છે... ધર્મ કરીએ છીએ તોય કાંઈ હાથમાં આવતું નથી. ધર્મમાં પણ કાંઈ સત્ રહ્યું નથી, પણ જરા ઉંડા ઉતરીને જોઈએ તો આજના ધર્મી કહેવાતા માણસના ઘરમાં ડોકિયું કરીએ તો ઘરમાં એકલો અધર્મ જ જોવા મળે. બધા અધર્મીઓ જ ભેગા થયા હોય. ઘરમાં મા-બાપનો તિરસ્કાર થતો હોય. વ્યસનોમાં ગળાડૂબ હોય... કોઈની આમન્યા સાચવવામાં આવતી ન હોય... આવા કુટુંબોમાં ધર્મ ટકે કેવી રીતે ? પુણ્યશાળી વ્યક્તિને જ જેમ | ચિન્તામણી રત્ન પ્રાપ્ત થાય તેમ પુણ્યશાળીને જ ધર્મરૂપી રત્ન પ્રાપ્ત થાય, તે રત્નને મેળવવા માટે પહેલાં યોગ્યતા કેળવવી પડશે. ધર્મને પામવાને યોગ્ય શ્રાવકના ૨૧ ગુણો પૂ. શાંતિસૂરિ મહારાજ ધર્મરત્નપ્રકરણમાં બતાવી રહ્યા છે. આપણે દસ ગુણો પહેલાં જોઈ ગયા હવે ધર્મને પામવાને યોગ્ય શ્રાવકનો અગ્યારમો ગુણ છે મધ્યસ્થતા.
આ ગુણ ખૂબ જ મહત્ત્વનો છે. માણસની છાપ એવી હોવી જોઈએ કે વિરોધી પણ કહે કે એ કહેશે તે અમને મંજૂર છે. માણસ એવો તટસ્થ હોવો જોઈએ. ઘણા લોકો આ ગુણના અભાવે સાચા તત્ત્વને પામી શકતા નથી. મેં પકડ્યું તે જ સાચું. તેને સો વાર સમજાવીએ તો પણ જો તે તટસ્થ ન હોય તો લીધેલી વાત ન મૂકે.. આજે સમાજના ઘણા કાર્યોમાં તટસ્થતાને અભાવે તિરાડો પડતી હોય છે. મધ્યસ્થભાવે વિચાર કરે તો ઘણા કુલેશો શાંત પડી જાય... મધ્યસ્થતાને અભાવે કુળપરંપરાથી ચાલ્યો આવતો ખોટો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org