________________
આસો સુદ-૧૪
સિદ્ધચક્રનું ધ્યાન મહાપુરુષો કહે છે કે ૮૪ લાખ યોનિરૂપીભયંકર અટવીને પાર કરતાં... કરતાં. મહાપુન્યના ઉદયે માનવજન્મને પામ્યા, પણ હજુ એક મોટી અટવી પસાર કરવાની બાકી છે. તે છે વૃત્તિઓની, વિકારોની અને વિચારોની.. આ અટવીને પાર કરવા માટે ભગવાનનો સથવારો જોઈશે. ચોરાશી લાખ યોનિના સંસ્કારને બાળવા માટે તપ રૂપી અગ્નિ જ કામ આવે છે. ચેતનાની અંદર ભરેલા વૈભવવિલાસના પદાર્થોને દૂર કરી ત્યાં નવપદની સ્થાપના કરો. આપણે તપના અત્યંતર પ્રકારોને જોઈ રહ્યા છે. પાંચમો પ્રકાર છે ધ્યાન :- સિદ્ધચક્રનું ધ્યાન. આપણી ચેતનામાં સિદ્ધચક્રને બદલે વિલાસનું ચક્ર ગોઠવાયેલું છે. ભગવાનને બદલે ભોગવાન જ બેઠેલા છે. થોડીવાર નવકારવાળી ગણવી હોય ત્યાં સુધી ચેતનામાં રહેલા સંસારના પદાર્થોને ખસેડી આપણે અરિહંતાદિ લાવીએ છીએ. પણ જ્યાં ધ્યાન પુરું થયું કે ઓટોમેટિક અરિહંતાદિ ચાલ્યા જાય છે અને સંસારના પદાર્થો પાછા આવીને ભરાઈ જાય છે. સંસારના પદાર્થોને ચિત્તમાંથી ખસેડતાં ખૂબ મહેનત પડે છે. હા, એને લાવવા માટે જરાયે મહેનત પડતી નથી. એની મેળાએજ આવીને ઉભા રહી જાય છે. કારણ કે આપણને સંસારના પદાર્થોમાં અતિશય રાગ છે. આપણું ધ્યાન પણ એકજાતની કસરત જ બની જાય છે. શ્વાસોને જોવા ને લેવા. એક માનસિક કસરત સિવાય બીજું કાંઈ હાથમાં આવતું નથી. ભગવાનના ધ્યાનને શ્વાસોશ્વાસમય બનાવવાની જરૂર છે. આપણને ખબર પણ ન હોય અને આપણા શ્વાસમાં અરિહંતનું સ્મરણ ચાલતું હોય. આને અજપાજપ કહેવામાં આવે છે. જ્યારે જાપ આવો અજપા બનશે ત્યારે વાસ્તવિક આનંદ પ્રાપ્ત થશે. અને સહજતાથી જ સમાધિ લાગી જશે.
અનુષ્ઠાનો બધાં ચેતનાને બદલવા માટે છે. પાંચે ઈન્દ્રિયોને પોષણ આપવા માટે જીવેન્દ્રિય જ કામ કરે છે. પહેલાં બાહ્યતાથી જીભને કાબૂમાં લેવાની છે. જીભ કાબૂમાં આવશે એટલે ચારે ઈન્દ્રિયો શાંત પડી જશે. પછી સંસીનતા દ્વારા પાંચે ઈન્દ્રિયોને અંદર તરફ વાળવાની છે. સ્વાધ્યાય દ્વારા જીવનું ઉત્થાન થશે. આજે તો આ માનવદેહનું મૂલ્ય કેટલું? કોઈ એકસીડન્ટમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org