________________
૧૨૯ જરૂરી છે. સર્વ વ્યક્તિઓ કંઈ ચારિત્ર લેવાને સમર્થ હોતી નથી. પણ એની ચેતનામાં જો ભોગના રાગને બદલે ત્યાગનો રાગ હોય તો તે સાધુ કરતાં પણ ચડી જાય છે. શ્રીપાલ મહારાજ વગર ચારિત્રે પણ ઉંચા સ્થાને પહોંચે છે. કારણ તેમના ચિત્તમાં અરિહંતાદિ પ્રત્યેનો અવિહડ રાગ હતો. ત્યાગનો રાગ ઠાંસી-ઠાંસીને ભરેલો હતો. માટે તો સંયમ વગર પણ ઉચ્ચગતિ મેળવી લીધી. આપણે એટલો વિચાર કરવો જરૂરી છે કે આપણી ચેતનામાં કોણ બેઠું છે ? ઘરના, વૈભવના પદાર્થો કે પરમાત્મા ? મોટે ભાગે માણસોની ચેતનામાં સંસારના વૈભવો જ બેઠેલા છે. જેની તરફ રાગ હોય ત્યાં જ ચિત્ત ખેંચાય છે. નવકારવાળી ગણતાં-ગણતાં સંસારના પદાર્થોમાં ઉપયોગ કેમ ક્ષણે-ક્ષણે ચાલ્યો જાય છે ? સંસારના પદાર્થોની તરફ રાગ છે માટે, જો વીતરાગ તરફ રાગ હોય તો નવકારવાળી ગણતાં ચિત્ત કયાંય જાય નહીં. જ્યાં રાગ ત્યાં ખેંચાણ. શાસ્ત્રકારો કહે છે કે ચેતનામાં સિદ્ધચક્રના નવપદોનું સ્થાન બેસાડો. તમારું ભવભ્રમણ અટકી જશે. જો સંસારના પદાર્થોને સ્થાપશો તો ભવભ્રમણ વધી જશે. ભૂતકાળમાં અરિહંત પરમાત્મા વિચરતા હતા ત્યારે પણ અનંતા આત્માઓ તેમના દર્શનથી, ધ્યાનથી, વાણીથી વંચિત હતા. શા માટે ? તેમની ચેતનામાં અરિહંતની સ્થાપના નહોતી. સાધનામાંથી જ સિદ્ધિ મળતી હોય છે, પણ માણસ આજે પ્રસિદ્ધિમાં ભૂલો પડયો છે. ત્યાગનો પણ અહંકાર... !
કયારેક માણસને ત્યાગનો પણ અહંકાર આવી જાય છે. એક સાધુ હતા. સુખી ઘરના નબીરા હતા. એશ-આરામ, મોજ-મઝા, વૈભવ છોડીને દીક્ષા લીધી.. પણ દીક્ષા લીધા પછી મનમાં ત્યાગનો અહંકાર છે. તેમણે બીજા કોઈ સાધુને વાત-વાતમાં કહ્યું કે મેં તો આટલી બધી ઋદ્ધિને લાત મારીને મેં દીક્ષા લીધી છે. સામેના સાધુ ઠરેલ હતા. સાધક હતા. તેથી તે ધીમે રહીને બોલ્યા કે મહારાજ ! લાત તો મારી પણ લાત બરાબર વાગી લાગતી નથી. કારણ કે પહેલાં લક્ષ્મી હતી તેનો અહંકાર હતો અને હવે એના ત્યાગનો અહંકાર છે. પદાર્થનો ત્યાગ એ ત્યાગ નથી પણ તેના તરફના રાગનો ત્યાગ એ જ સાચો ત્યાગ છે. શ્રીપાલ પાસે અઢળક ઋદ્ધિ હતી છતાં તે ત્યાગી કરતાં યે ચડી ગયા. કારણ કે તેમનામાં રાગનો ત્યાગ હતો.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org