________________
૧૨૮ આત્મા એ સોય છે તે સંસારના વિષયોમાં ખોવાઈ ગયો છે પણ તે જ્ઞાનરૂપી દોરો તેમાં પરોવાયેલો હશે તો તેને શોધતાં વાર નહીં લાગે.
જ્ઞાનપદ બોલતું છે. એના આધારે જ બીજા પદની મહત્તા છે. અરિહંત ભગવાનને કેવળજ્ઞાન થાય છે ત્યારે તે આગળ વધી શકે છે. જ્ઞાન ન હોત તો અરિહંત થાત શી રીતે ? જ્ઞાન એ સંસાર સાગરની દીવાદાંડી છે. અનંતા જન્મોના કર્મો માણસ સ્વાધ્યાય દ્વારા જ ખપાવે છે. મહાપુરુષો પણ જ્યારે સંસારની અસારતાને સમજયા ત્યારે નીકળ્યાને ! અજ્ઞાની માણસો કરોડો ભવો સુધી તપાદિ ક્રિયાઓ દ્વારા જે કર્મ ખપાવે છે તે કર્મ ત્રણ ગુપ્તિથી યુક્ત એવો જ્ઞાની એક શ્વાસોશ્વાસમાં ખપાવે છે.
પહેલાં આપણા બાપદાદા આટલા લાડવા ખાતા હતા કે આટલી રોટલી ખાતા હતા કે આટલું ઘી પચાવી શકતા હતા પણ આજે તો ફરસાણનો જ જમાનો આવ્યો છે. આ તો ભોજનની વાત થઈ તે જ પ્રમાણે જ્ઞાનમાં પહેલાંના શ્રાવકો અનેક શાસ્ત્રો સાંભળતા અને પચાવતાં. સાધુઓએ પણ સાવધ રહેવું પડતું. જે તે ફાસપુસ વ્યાખ્યાનમાં ન ચાલે. આગમાં જ વાંચવામાં આવતા. શ્રાવકો બહુશ્રુત કહેવાતા. પણ આજે જેમ ભોજનમાં ફરસાણ આવી ગયું છે તેમ જ્ઞાન પણ ફાસફૂસ એટલે કે હસાહસની વાતો વાળું બની ગયું છે. આજે તત્ત્વજ્ઞાનીની વાતો ગમતી નથી પણ જ્યાં વ્યાખ્યાનમાં હસાહસ હોય તેવું જ વ્યાખ્યાન વધારે ગમે છે. ભૂતકાળમાં શ્રુતજ્ઞાનથી પણ સાધુપુરુષો કેવળી કહેવાતા. શ્રુતકેવળી. આઠમું પદ - ચારિત્રપદ.
ચારિત્ર એ ક્રિયાપદ છે. જેમ ક્રિયાપદ વગરનું વાકય અધુરું છે તેમ ચારિત્ર પદ વગર બધા પદો અધૂરા છે. એક વાક્યમાં કર્તા અને ક્રિયાપદ હોવાં જોઈએ. અરિહંત-સિદ્ધ એ કર્તા છે. દર્શન-જ્ઞાન અને તપ એ કરણ છે અને ચારિત્ર એ ક્રિયાપદ છે. રાગનો ત્યાગ અને ત્યાગનો રાગ
ચક્રવર્તિ જેવો ઋદ્ધિશાળી વ્યક્તિ પણ તણખલાની પેઠે છ ખંડની ઋદ્ધિને ત્યજીને ચારિત્ર માર્ગે નીકળી પડે છે, શા માટે ? “ચારિત્ર વિણ નહીં મુક્તિ રે સંયમ વિના આ જીવનો ઉદ્ધાર નથી. સંયમ એટલે માત્ર વેશ બદલો એટલું જ નથી. પણ જીવનમાં ક્ષમા, મૃદુતા, સરળતા, નિર્લેપતા... આ બધા ગુણો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org