Page Text
________________
૨૮
મહાવીર વાણી ૨૦. દુનિયામાં તમામ પ્રાણીઓ તરફ - પછી ભલે કોઈ શત્રુ હોય અથવા મિત્ર હોય - સમભાવે વર્તવું એનું નામ અહિંસા છે. એવી અહિંસામાં અર્થાત્ સમતાભાવમાં રહીને તમામ પ્રાણીઓને પીડા કરવાની પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ - નાની મોટી તમામ પ્રકારની હિંસાનો ત્યાગ - જિંદગી પર્યત ટકાવવો - નભાવવો દુષ્કર છે.
૧. નિપુણ - મૂળ ગાથામાં હિંસા નિલ વિજ એ વાક્ય છે. આમાં નિરૂપ અહિંસાનું વિશેષણ છે. વિડળ એટલે નિપુણ. વ્યાખ્યાકારે તેનો અર્થ સૂક્ષ્મ બતાવેલ છે, સૂક્ષ્મ એટલે સંકલ્પમય-ખરેખરી મૂળભૂત-તેજસ્વી. અહિંસા વળી તેજસ્વી કેવી ? અને તેજસ્વી કેવી? તેજસ્વી અહિંસા સંકલ્પપૂર્વકની હોય છે એટલે તેમાં મન, વચન અને શરીરથી થતી તમામ પ્રવૃત્તિઓમાં એકરૂપતા-સંગતિ-હોય છે ત્યારે અતેજસ્વી અહિંસામાં એવું નથી હોતું-એમાં સંકલ્પ જ શુદ્ધ નથી હોતો અથવા તેની બરાબર જાગૃતિ નથી હોતી એટલે ચાલતી પ્રવૃત્તિ ગતાનુગતિક હોય છે. જેમ કે, કોઈ દુકાનદારનું શ્રેયાર્થનું લક્ષ્ય પ્રધાન હોય તો તે તેની તમામ પ્રવૃત્તિ શ્રેયાર્થને અનુકૂળ હોય તેવી જ રીતે ગોઠવશે, તે ધન નહીં કમાય તેમ નહિ પણ શ્રેયાર્થને લેશ પણ આંચ આવે તેમ નહીં જ વર્તે અર્થાત તે પોતાની દુકાનદારી ચલાવતો નીતિના તમામ નિયમોને બરાબર પાળવાનું રાખશે. આ રીતે જાગૃતિ સાથે ધંધો કરતો તે કોઈને છેતરવાનો વિચાર સરખો પણ નહિ કરે, વેચવાના સામાનમાં ભળતી ચીજો ભેળવી દેવા તેની વૃત્તિ જ નહીં થાય, ગ્રાહકને નુકસાન થાય તેવું એક પણ પગલું નહીં ભરે. સંભવ છે કે આમ કરવાથી તે ધન ઓછું મેળવે છતાં તેને ખેદ કે ગ્લાનિ નહીં થાય, જેટલું મળે તેનાથી સંતોષપૂર્વક પ્રસન્ન ભાવે જીવશે-પોતાનો મુખ્ય ધ્યેયાર્થ છે તે બરાબર સચવાયાનું તેને ખાસ સમાધાન હોય છે એટલે તેને અસંતોષનું કે ખેદનું વલણ રહેતું નથી. આવા દુકાનદારની અહિંસા તેજસ્વી કહેવાય-નિપુણ કહેવાય, કેમકે તેની પ્રવૃત્તિમાં સર્વ જીવો તરફ તેનો આત્મવતભાવ તરતમભાવે ખંડિત થતો નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004697 |
| Book Title | Mahavira Vani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bechardas Doshi |
| Publisher | USA Jain Institute of North America |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 272 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 8 MB |