________________
૨૪
કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપન દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૦ ટીકા :
आहारसञ्ज्ञा चेति-आहारसञ्ज्ञा चाहारतृष्णाख्या, मोहाभिव्यक्तचैतन्यस्य सज्ञापदार्थत्वात् न मुनेरपि भावसाधोरपि, किं पुनस्तदभावेन आहारसज्ञाऽभावेन, स्वामिनो भगवतो, भुक्तिबाधनं ? तथा चाहारसामान्ये तद्विशेषे वा आहारसज्ञाया हेतुत्वमेव नास्तीत्युक्तं भवति, न च तद्विशेषे तद्धेतुत्वमेवाप्रमत्तादीनां चाहाराभावान व्यभिचार इति कुचोद्यमाशङ्कनीयम्, आहारसञ्जाया अतिचारनिमित्तत्वेन कदापि निरतिचाराहारस्य साधूनामप्राप्तिप्रसङ्गात् ।।१०।। ટીકાર્ય :
દરજ્ઞા .... વિત્તબાવનમ્ ? આહારતૃષ્ણા નામવાળી આહારસંજ્ઞા છે; કેમ કે મોહથી અભિવ્યક્ત ચૈતન્યનું સંજ્ઞાપદાર્થપણું છે, અને આવી આહારસંજ્ઞા મુનિને પણ=ભાવસાધુને પણ, નથી, તો વળી તેના અભાવથી= આહારસંજ્ઞાના અભાવથી, સ્વામીને=ભગવાનને, ભક્તિનું શું બાધન છે? અર્થાત્ કાંઈ બાબત નથી અર્થાત્ જેમ ભાવસાધુને આહારસંજ્ઞા વગર ભુક્તિ છે, તેમ કેવલીભગવંતને આહારસંજ્ઞા વગર ભક્તિ છે.
શ્લોકના આ કથનથી શું ફલિત થાય છે, તે બતાવતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે – તથા ૨ ..... મતિ, અને તે રીતે=ભાવસાધુને જેમ આહારસંજ્ઞા નથી છતાં આહારગ્રહણ છે તેમ કેવલીને પણ આહારસંજ્ઞા નહિ હોવા છતાં આહારગ્રહણ સ્વીકારવામાં દોષ નથી એમ પૂર્વમાં કહ્યું તે રીતે, આહારસામાન્યમાંsઓજાહાર, લોમાહાર અને કવલાહારરૂપ આહારસામાવ્યમાં, અથવા તેના વિશેષમાં કવલાહારરૂપ આહારવિશેષમાં, આહારસંજ્ઞા હેતુપણું જ નથી, એ પ્રમાણે કહેવાયેલું થાય છે એ પ્રમાણે શ્લોકના કથનથી કહેવાયેલું થાય છે. '
ના .. સતિપ્રસન્ ! અહીં દિગંબર કહે કે તેના વિશેષમાં કવલાહારરૂપ આહારવિશેષમાં, તેનું હેતુપણું જ છે=આહારસંન્નાનું હેતુપણું જ છે.
આહાર સંજ્ઞા અને કલાકાર વચ્ચે નિયત વ્યાપ્તિ છે એમ દિગંબર કહે છે, તેનું ગ્રંથકારશ્રી નિરાકરણ કરે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
