________________
પાતંજલયોગલક્ષણવિચારદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૨૧
શ્લોક ઃ
व्यक्तं कैवल्यपादेऽदः सर्वं साध्विति चेत्र तत् । इत्थं हि प्रकृतेर्मोक्षो न पुंसस्तददो वृथा । । २१ । ।
અન્વયાર્થ :
વૈવત્વપારે=કૈવલ્યપાદમાં=પાતંજલયોગસૂત્રના કૈવલ્યપાદમાં, વ્યાં અવા સર્વ=વ્યક્ત એવું આ સર્વ અર્થાત્ વ્યક્ત એવું શ્લોક-૧૩ થી ૨૦ સુધી પાતંજલ મતાનુસાર ગ્રંથકારશ્રીએ કહ્યું એ સર્વ, સાઘ્ધિતિ ચેક્ તત્ ન=સાધુ છે=નિર્દોષ છે, એ પ્રમાણે પતંજલિ ઋષિ કહે તો ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે તે બરોબર નથી=શ્ર્લોક-૧૩ થી ૨૦ સુધીમાં બતાવેલ પતંજલિ ઋષિનું વક્તવ્ય બરોબર નથી. ત્તિ=જે કારણથી રૂ ં=આ રીતે અર્થાત્ શ્લોક-૨૦માં બતાવ્યું એ રીતે, પ્રવૃત્તે:=પ્રકૃતિનો મોક્ષ=મોક્ષ છે ન પુંસ=પુરુષનો નહિ, તત્—તે કારણથી ૪૬=આ=શ્લોક-૨૨માં પાતંજલ મતાનુસાર બતાવાશે એ, વૃથા છે. ।૨૧।।
શ્લોકાર્થ :
પાતંજલયોગસૂત્રના કૈવલ્યપાદમાં વ્યક્ત એવું આ સર્વ સાધુ=નિર્દોષ છે, એ પ્રમાણે પંતજલિ ઋષિ કહે, તો ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે શ્લોક-૧૩ થી ૨૦માં બતાવેલ પતંજલિ ઋષિનું વક્તવ્ય બરાબર નથી. જે કારણથી આ રીતે=શ્લોક-૨૦માં બતાવ્યું એ રીતે, પ્રકૃતિનો મોક્ષ છે, પુરુષનો નહિ, તે કારણથી આ=શ્લોક-૨૨માં પાતંજલ મતાનુસાર બતાવાશે એ, પૃથા છે. II૨૧I
ટીકા ઃ
G3
વ્યમિતિ-વત્વપાવે=યોગાનુશાસનચતુર્થવારે, અવ=તાત્, વ્ય=પ્રć, સર્વમ્=સહિત, સાધુ=નિર્દોષમ્, વૃત્તિ સમાયત્ત - રૂતિ ચેમ્, ન, તત્ વત્ પ્રા प्रपञ्चितं हि यतः, एवमुक्तरीत्या प्रकृतेर्मोक्षः स्यात्, तस्या एव कर्तृत्वाभिमाननिवृत्त्या दु:खनिवृत्त्युपपत्तेः, न पुंसस्तस्याबद्धत्वेन मुक्त्ययोगात्, मुचेर्बन्धन
'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
