Yogalakshana Dvantrinshika

SR No.: 004670
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 114
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 4 MB

Page 48

૨૯
યોગલક્ષણદ્વાäિશિકા/શ્લોક-૧૧ શયાદિ ચાર અતિશયવાળા હોવાથી સન્માર્ગને સ્થાપન કરી જગત ઉપર ઉપકાર કર્યો અને અંતે સિદ્ધઅવસ્થાને પામ્યા. મારે પણ તે અવસ્થા પ્રાપ્ત કરવી છે, માટે ભગવાનના વચનાનુસાર હું પણ સર્વવિરતિની શક્તિને અનુરૂપ સામર્થ્યવાળો થાઉં અને ભગવાનની તે રીતે પૂજા કરું કે ભગવાનની અવસ્થાથી ભાવિત ચિત્ત સંવૃતભાવને પામે=સંયમને અનુકૂળ સંવરભાવને પામે અને મને સર્વવિરતિની પ્રાપ્તિ થાય.” આવા ઉપયોગપૂર્વક દ્રવ્યસ્તવ દ્વારા સર્વવિરતિની ભૂમિકાને અનુકૂળ તેનો યત્ન થતો હોય તો તે ક્રિયા પ્રણિધાનઆશયવાળી થાય.
જે સાધકો ક્રિયાના પ્રારંભથી ક્રિયાની નિષ્ઠા સુધી લક્ષ્યને અનુરૂપ આવું પ્રણિધાન ટકાવી શકતા નથી, તેઓનું પ્રણિધાન ત્રુટિવાળું હોય છે, શિથિલ મૂળવાળું હોય છે; પરંતુ જે સાધકો ક્રિયાના પ્રારંભથી નિષ્ઠાપર્યત લક્ષ્યને અનુરૂપ સંકલ્પ કરી યત્ન કરે છે, તેઓની ક્રિયા સુપ્રણિધાનવાળી કહેવાય છે. (૨) અઘોવૃત્તિપાનુi :
સામાન્ય રીતે જીવો પોતાનાથી હીનગુણી જીવો પ્રત્યે તિરસ્કારના સ્વભાવવાળા હોય છે. જેમ સુખી માણસ માગનારા પ્રત્યે તિરસ્કારના સ્વભાવવાળો હોય છે, તેમ પોતે જે ધર્મસ્થાન સ્વીકાર્યું છે, તે ધર્મસ્થાન જે જીવોએ સ્વીકાર્યું નથી, તેઓના પ્રત્યે હીનપણાની બુદ્ધિને કારણે તિરસ્કારનો ભાવ વર્તે તો તે દોષ છે. તેથી ધર્મક્ષેત્રમાં તેવા દોષવાળો જીવ પારમાર્થિક પ્રણિધાનઆશય કરી શકે નહીં. તેથી પ્રણિધાનઆશયવાળો જીવ પોતે સ્વીકારેલ ધર્મસ્થાનથી હીન ભૂમિકાના ધર્મસ્થાનમાં વર્તનારા જીવો પ્રત્યે કરુણાબુદ્ધિવાળો થાય અને વિચારે કે તેઓને પણ મારી જેમ સુંદર ધર્મસ્થાન પ્રાપ્ત થાઓ' અને પોતાનાથી હીન પ્રકારના ધર્મ કરનારાને માર્ગમાં લાવવો શક્ય ન હોય તો તેને માર્ગમાં લાવવા પ્રયત્ન ન પણ કરે, પરંતુ દૈષ કરે નહીં. (૩) પરોપારસાર :
વળી યોગમાર્ગમાં જેમ હનગુણી જીવો પ્રત્યે કરુણાની અપેક્ષા છે, તેમ જીવમાત્ર પ્રત્યે પરોપકારકરણની વૃત્તિની પણ અપેક્ષા છે. તેથી કોઈપણ જીવ હોય અને પોતાનાથી તેનું હિત થતું હોય તો શક્ય પ્રયત્ન કરે, તેવું ઉત્તમ પ્રકૃતિવાળું ચિત્ત પ્રણિધાનઆશયમાં અપેક્ષિત છે.