Sadhusamagraya Dvantrinshika

SR No.: 004666
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 154
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Discourse, & Yoga
File Size: 6 MB

Page 58

૩૪
સાધુસામય્યદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૭ ત્યારે જુદા પ્રકારની પ્રવૃત્તિ થાય છે. માટે જ્ઞાનના ત્રણ ભેદો માનવા ઉચિત છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવો, સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો અને ચારિત્રી જીવો ક્યારેક બાહ્યપ્રવૃત્તિ કરતા હોય અને ક્યારેક ન પણ કરતા હોય, પરંતુ મોહની વૃદ્ધિને અનુકૂળ કે મોહના ઉચ્છેદને અનુકૂળ અંતરંગ પ્રવૃત્તિ ત્રણેની સદા ચાલુ હોય છે. જેમ – - મિથ્યાષ્ટિ પણ સંપૂર્ણ વિવેક વગરના હોય તો મોહની વૃદ્ધિને અનુકૂળ અંતરંગ રીતે સદા પાપપ્રવૃત્તિ કરે છે, અને ક્વચિત્ બાહ્ય આરંભ-સમારંભની પણ પ્રવૃત્તિ કરે છે.
વળી કોઈ મિથ્યાષ્ટિમાં કાંઈક મિથ્યાત્વ મંદ હોય તો આત્મહિતને અનુકૂળ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરતા હોય ત્યારે અંતરંગ રીતે મોહના ઉચ્છેદને અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ હોય છે; આમ છતાં તે વખતે પણ અજ્ઞાનને કારણે કાંઈક મોહથી આકુળ પણ પ્રવૃત્તિ કરે છે, અને જે સ્થાનમાં વિવેક નથી તે સ્થાનમાં નિષ્કપ પાપપ્રવૃત્તિ કરે છે. તેને સામે રાખીને મિથ્યાદૃષ્ટિની નિષ્કપ પાપપ્રવૃત્તિ સ્વીકારેલ છે.
• સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને દર્શનમોહનીયનો ક્ષયોપશમ હોવાથી પૂર્ણ વિવેક પ્રગટેલ છે, તેથી તેઓ બાહ્ય આચરણારૂપ પાપપ્રવૃત્તિને પાપપ્રવૃત્તિરૂપે જોઈ શકે છે અને અંતરંગ રીતે મહાકુળ પ્રવૃત્તિને પણ પાપપ્રવૃત્તિરૂપે જોઈ શકે છે. તેથી બાહ્ય પાપપ્રવૃત્તિ ન થતી હોય ત્યારે પણ, મોહના ઉન્મેલનને અનુકૂળ અંતરંગ મનોવ્યાપાર ન વર્તતો હોય અને પ્રમાદને વશ સમય પસાર થતો હોય, તો તે પ્રમાદ જ હિંસારૂપ છે તેવો બોધ હોવાથી, તેમની અંતરંગ મોહની પ્રવૃત્તિ પણ સકંપ થાય છે અર્થાત્ અદૃઢ થાય છે; અને સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો જ્યારે મોહના ઉન્મેલનને અનુકૂળ ભગવદ્ભક્તિ આદિ અનુષ્ઠાનો કરતા હોય કે અંતરંગ રીતે આત્માને તત્ત્વથી ભાવિત કરવા યત્ન કરતા હોય ત્યારે પાપપ્રવૃત્તિ નથી, પરંતુ મોહના ઉન્મેલનને અનુકૂળ પ્રવૃત્તિ છે; અને તે પ્રવૃત્તિ સંપૂર્ણ નિરવદ્ય નહિ હોવા છતાં નિરવદ્ય ભાવને અનુકૂળ છે.
• સાધુને ચારિત્રમોહનીયનો ક્ષયોપશમ હોય છે, તેના કારણે તેમનું મતિજ્ઞાન પણ વિશુદ્ધ કોટિનું સત્જ્ઞાનાવરણના ક્ષયોપશમરૂપ હોય છે, જેથી સાધુ સદા