________________
૨૬
રૂતિ શબ્દ ઉદ્ધરણની સમાપ્તિસૂચક છે. ॥૬॥
ભાવાર્થ :
સાધુસામગ્યદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૬
વિષયપ્રતિભાસ, આત્મપરિણામવત્ અને તત્ત્વસંવેદન જ્ઞાનને જાણવાનાં
=
લિંગો
(૧) અજ્ઞાનરૂપ વિષયપ્રતિભાસજ્ઞાન
(૨) જ્ઞાનરૂપ આત્મપરિણામવજ્ઞાન
(૩) સતૂજ્ઞાનરૂપ તત્ત્વસંવેદનજ્ઞાન
તે ત્રણ પ્રકારના જ્ઞાનમાં,
(૧) વિષયપ્રતિભાસજ્ઞાનવાળા જીવોની પાપકર્મમાં નિષ્કપ પ્રવૃત્તિ=દૃઢ પ્રવૃત્તિ, હોય છે,
(૨) આત્મપરિણતિવર્તુજ્ઞાનવાળા જીવોની પાપકર્મમાં સકંપ પ્રવૃત્તિ=અદૃઢ પ્રવૃત્તિ, હોય છે અર્થાત્ રડતાં રડતાં પાપપ્રવૃત્તિ કરે એમ નહિ, પરંતુ પાપના અનર્થનો સ્પષ્ટ બોધ હોવાને કારણે અદૃઢ પ્રવૃત્તિ હોય છે, અને
(૩) તત્ત્વસંવેદનજ્ઞાનવાળા જીવોની પાપપ્રવૃત્તિ હોતી નથી, પરંતુ નિરવઘ પ્રવૃત્તિ હોય છે.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે જીવમાં વર્તતું જ્ઞાન પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ કરાવે છે. તેમાં જે જીવોમાં ગાઢ મિથ્યાત્વ વર્તી રહ્યું છે, તેઓ તદ્દન નિરપેક્ષ થઈને પાપપ્રવૃત્તિ કરે છે. જે જીવો કાંઈક ધર્મને અભિમુખ થયા છે અને યોગની પ્રથમની ચાર દૃષ્ટિમાં વર્તે છે, તેઓમાં પણ મિથ્યાત્વ છે, અને મિથ્યાત્વને કારણે જે સ્થાનમાં વિપર્યાસ છે, તે સ્થાનમાં નિષ્કપ પાપપ્રવૃત્તિ છે; પરંતુ સ્થૂલબોધને કારણે જે સ્થાનમાં કાંઈક સભ્યજ્ઞાન છે, તે સ્થાનમાં પાપપ્રવૃત્તિનો ત્યાગ છે, અને કદાચ પાપપ્રવૃત્તિ હોય તો સકંપ હોય, તોપણ જે સ્થાનમાં વિપર્યાસ છે, તે સ્થાનને આશ્રયીને નિષ્કપ પાપપ્રવૃત્તિ છે. માટે તે જીવોનું જ્ઞાન અજ્ઞાનરૂપ છે.
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોનું જ્ઞાન અજ્ઞાનરૂપ નથી, પરંતુ જ્ઞાનરૂપ છે, અને તેમની પાપપ્રવૃત્તિ સકંપ હોય છે અર્થાત પાપપ્રવૃત્તિ કરવા પ્રત્યેનું વલણ થાય, તેથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
