Page Text
________________
સાધુસામગ્યદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૩
૧૫
દેશવિરતિધર આદિ જીવોને હોતું નથી. જેમ મુગ્ધને રત્ન આદિ બાહ્યથી સુંદર છે, અથવા અસુંદર છે એટલો બોધ થાય છે, પરંતુ આ રત્ન મારા માટે ઉપાદેય છે અને આ વિષાદિ મારા માટે હેય છે, તેવું જ્ઞાન થતું નથી. તેમ વિષયપ્રતિભાસ નામના જ્ઞાનમાં આત્મા માટે ઉપાદેય શું છે, હેય શું છે અને ઉપેક્ષણીય શું છે, તેવો નિર્ણય થતો નથી; પરંતુ ઈંદ્રિયોને જે અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ દેખાય છે, તેને અનુરૂપ પ્રવૃત્તિ કે નિવૃત્તિ કરવાનો પરિણામ થાય છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે મિથ્યાદષ્ટિ જીવો પણ ઘટાદિને જાણે છે અને ઘટાદિ મારા માટે ઉપાદેય છે અને વિષ-કંટકાદિ મારા માટે હેય છે, તેવા બોધવાળા હોય છે. તેથી મિથ્યાદષ્ટિ જીવોને ઉપાદેય, હેયનો બોધ નથી તેમ કેમ કહી શકાય ? તેથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે
-
જ્ઞાનનો વિષય શેય છે અને તે જ્ઞેય જેમ બાહ્ય પદાર્થ છે તેમ જ્ઞાન પોતે પણ જ્ઞાનનો વિષય છે. આથી જ્ઞાનને સ્વ-પર પ્રકાશક કહેવામાં આવે છે; અને મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવો જ્ઞાનના વિષયભૂત એવા ઘટાદિ બાહ્ય પદાર્થોને હેય, ઉપાદેયરૂપે જાણે છે, પરંતુ ઘટાદના જ્ઞાનના ઉપયોગકાળમાં સ્વસંવેદ્ય એવા ઘટાદિના જ્ઞાનનો હેય, ઉપાદેયરૂપે નિર્ણય કરી શકતા નથી અર્થાત્ રાગાદિથી આકુળ ઘટના જ્ઞાનનો ઉપયોગ હોય તો તે જ્ઞાનનો ઉપયોગ મારા માટે હેય છે અને રાગાદિના ઉચ્છેદમાં પ્રવૃત્ત એવો ઘટાદિ જ્ઞાનનો ઉપયોગ હોય તો તે જ્ઞાનનો ઉપયોગ મારા માટે ઉપાદેય છે અને કોઈ પ્રયોજન વગરનું ઘટાદિનું જ્ઞાન મારા માટે ઉપેક્ષણીય છે, તેવો યથાર્થ નિર્ણય મિથ્યાદષ્ટિ જીવોને હોતો નથી માટે સ્વસંવેદ્ય એવા જ્ઞાનના ઉપાદેયત્વાદિનો નિર્ણય મિથ્યાદષ્ટિ જીવોને હોતો નથી, માટે તેમનું જ્ઞાન વિષયપ્રતિભાસરૂપ છે.
વિશેષાર્થ :
અહીં વિશેષ એ છે કે ગાઢ મિથ્યાદ્દષ્ટિ જીવો માત્ર બાહ્યવિષયને યથાર્થ અને ક્યારેક મિથ્યા પમ જાણે છે અને આત્માને ઉપયોગી એવા ભાવોને હેયઉપાદેયરૂપે યથાર્થ જાણતા નથી.
મંદ મિથ્યાત્વ અવસ્થામાં યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત એવા ચા૨દૃષ્ટિવાળા જીવો પોતાને કયા ભાવો હેય છે અને કયા ભાવો ઉપાદેય છે, તેમ કાંઈક જાણે છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004666 |
| Book Title | Sadhusamagraya Dvantrinshika |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 154 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Discourse, & Yoga |
| File Size | 6 MB |