________________
જિનભક્તિદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૪-૨૫
૧૧૧ વલણ દૃઢ થાય, તે પ્રકારે બોલાતાં સ્તોત્રોમાં સમીચીન એકાગ્રતાપૂર્વક ઉપયોગ વર્તે, તો તે સમ્યક્ પ્રણિધાન છે; અને આ પ્રકારના પ્રણિધાનપૂર્વક સ્તોત્રો બોલીને ભગવાનના ગુણોથી રંજિત થયેલું ચિત્ત, અને પોતાનાં પાપોથી વિમુખ થયેલું ચિત્ત, ભગવાનની પૂજાકાળમાં વીતરાગતાને અભિમુખ અભિમુખતર થાય છે. તેથી ઉત્તમ સ્તોત્રોથી સ્તુતિ કર્યા પછી ભગવાનની પૂજા કરવાની વિધિ છે. માટે પ્રણિધાનપૂર્વક બોલાયેલાં આવા ઉત્તમ સ્તોત્રોથી ભગવાનની પૂજા સંગત છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે સંસારી જીવોમાં રાગ પણ છે, કેષ પણ છે અને ઉપેક્ષા પણ છે. સંસારી જીવોને સંસારના ઇષ્ટ પદાર્થોમાં રાગ પ્રવર્તે છે, અનિષ્ટ પદાર્થોમાં દ્વેષ પ્રવર્તે છે અને અનુપયોગી પદાર્થોમાં ઉપેક્ષા પ્રવર્તે છે. આ ત્રણેય પરિણામો મોહના ઉદયથી થનારા અપ્રશસ્તભાવો છે. તેની સામે ભગવાનની સ્તોત્રપૂજા કરીને વિવેકી શ્રાવક પોતાનો રાગ ભગવાનના ગુણોમાં પ્રવર્તાવે છે, પોતાનો દ્વેષ પોતાના દોષોમાં પ્રવર્તાવે છે, અને જગતુવર્તી પદાર્થો આત્મા માટે અનુપયોગી હોવાથી તે પદાર્થો પ્રત્યે ઉપેક્ષાભાવ પ્રવર્તાવે છે. આ ત્રણેય ભાવો પ્રશસ્ત છે; અને ભગવાનની ભક્તિના કાળમાં જેટલો રાગદ્વેષનો પ્રશસ્તભાવ પ્રકર્ષવાળો થાય, તે પ્રમાણે જન્માંતરમાં યોગમાર્ગની પ્રાપ્તિ થાય તેવા અનુકૂળ પ્રકર્ષવાળું પુણ્ય બંધાય છે, અને આત્મામાં ગુણના પક્ષપાતના અને દોષોના દ્વેષના ભાવોના સંસ્કાર પડે છે. આ સંસ્કારો જન્માંતરમાં જાગૃત થવાથી ગુણોના વિકાસ અર્થે અને દોષોના ઉમૂલન અર્થે પ્રવૃત્તિનું કારણ બને છે, તેથી ભગવાનની પૂજા પરંપરાએ સંસારના ઉચ્છેદનું કારણ છે. ૨૪ અવતરણિકા :
શ્લોક-૨૨માં ભગવાનની પૂજા પંચોપચારા, અષ્ટોપચારા અને સર્વોપચારા. એમ ત્રણ પ્રકારની છે, તેમ બતાવ્યું. હવે તે પૂજા અન્ય રીતે ત્રણ પ્રકારની છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક -
अन्ये त्वास्त्रिधा योगसारा सा शुद्धिचित्ततः (वित्तशुद्धितः)। अतिचारोज्झिता विघ्नशमाभ्युदयमोक्षदा ।।२५।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
