________________
પ્રકીર્ણક કર્મબદ્ધ અવસ્થામાં મુકત આત્માને જોશો ત્યારે મુક્ત થવાની સાધના થશે. એટલે વિષય, કષાયનો કચરો તો છે પણ એ જેની ઉપર છે, જેના આધારે છે એને કેમ જોતા નથી?
પહેલા તો જેણે આધારને જોયો છે તે એમ કહેશે કે એ આવો છે. એ વાત લક્ષ્યમાં લઈ વિચારનું ઘોલન ચાલે પછી તે ઘોલનમાંથી ધ્યાન થાય અને એમાંથી અનુભવ થાય.
મુશ્કેલી હકીકતમાં નથી, મુશ્કેલી સ્વીકારમાં અને અનુભૂતિમાં છે. હકીકતમાં તો તમે ન માનો ત્યારે પણ જડ જડજ છે, ચેતન ચેતન જ છે. પણ સ્વીકારમાં ભૂલ છે. ભૂલ વખતે પણ એ બન્ને જુદા છે, જેમ છે તેમ જ છે. પણ સ્વીકારમાં ભૂલ છે. અનુભૂતિ બાદ પણ પરિસ્થિતિ બદલાતી નથી. બન્ને જુદા જ છે. ફક્ત સ્વીકારમાં બદલાવ છે.
પહેલી વાત સ્વીકારાય તો સાધનાની કેડી બહુ જ ટૂંકી થાય. ફકત સ્વીકારમાં જે ભૂલ છે તે જ સુધારવાની જરૂર છે. પણ સ્વીકારની ભૂલ સુધાર્યા વગર માત્ર ક્રિયાનો માર્ગ બહુ લાંબો થઈ પડે, એ ફરતો ફરતો સ્વીકાર સુધી આવે. દરવાજો સ્વીકાર છે. આ કળ સપુરુષની પ્રાપ્તિમાં છે.
(૧૧૩ આનંદની ઝંખના ક્યાંથી જાગે છે? એ વિચાર જપાયાનો વિચાર છે. આધ્યાત્મ યાત્રાનો પ્રારંભ અહીંથી થાય છે. આ ઝંખના દેહમાં - પ્રાણમાં - ઈન્દ્રિયોમાં ઊઠે છે? ના. ત્યારે મનમાં ને બુદ્ધિમાં ઊઠે છે? ના.
એનાથી પર એવું કોઈ તત્ત્વ છે જયાંથી આ ધ્વનિ ઊઠે છે. એ ધ્વનિ જયાંથી ઊઠે છે, એના મૂળમાં જવા માટે એક લાંબી યાત્રા કરવી પડે છે. એ વિકટ છે. પણ જયારે એ ધ્વનિના મૂળમાં જઈ શકતા નથી ત્યારે બહાર શોધવા જઈએ છીએ. અને બહાર તો છે શરીર, જે શરીર છે એના પ્રતિપક્ષી (વિજાતીય) શરીર તરફ ઢળીને એમાં આનંદની શોધનો પ્રારંભ થાય છે. માટે માણસ વિષય તરફ ઢળે છે. અને એ વિષયમાં એકવાર નહીં પણ વારંવાર જવા છતાં અતૃપ્તિ રહે છે અને રહેવાની જ, એમાં સમાધાન નહીં થાય એટલે આ અસમાધાન પુનઃ આપણને જયાં છીએ ત્યાંથી દૂર જવાની વાત કરે છે. તો ક્યાં જવું? એટલે ફેર ત્યાં જ.
એનો પ્રારંભ જેનો અનુભવ છે ત્યાંથી જ કરીએ. અનુભવ છે વિષયનો. વિષયનું સુખ જે મળે છે એમાં એક કારણ છે એ પાત્રમાં તન્મયતા. અને સુખની અનુભૂતિ જે
૯૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org