Nyayamanjari Part 5

SR No.: 004627
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 442
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 22 MB

Page 371

૫૪
મીમાંસક મતમાં મેક્ષ દુર્લભ
જ્ઞાનર્મસમુચ્ચયવાદી – શું તમે એમ જાણ્યું છે કે અત્યારે જ “હુંકૃતિમંત્રથી વિલંબ વિના જ મોક્ષ મળે ? આ મોક્ષપુરુષાર્થ ખરેખર સુલભ નથી. શું આપે વ્યાસનું આ વચન સાંભળ્યું નથી કે અનેક જન્મથી સિદ્ધ બની પછી તે મોક્ષ પામે છે” (ગીતા ૪. ૬૫]. જ્ઞાનાગ્નિથી કમ દહનની વાત તે જ્ઞાનની પ્રશંસા માટે જ છે તેથી આ મોક્ષ જ્ઞાનકર્મને સમુચ્ચયથી જ થાય છે એમ કહેવાય છે.
58. ગત્રામથીયો , ન હુ કોમનદ્વાર શર્મળાં રિક્ષ: નમશતૈરવિ રાઝિય: / હરત હિં–
एकमेवेदृशं कर्म कर्तुमापतति क्वचित् । जन्मायुःशतेनापि यत्फलं भुज्यते न वा ॥ देहैस्तत्कर्मभोगाथै : कर्मान्यन्न करिष्यते ।
बन्धसाधनमित्येषा दुराशैव तपस्विनाम् ॥ तदीदृशमेनं मोक्षपथमुपदिशद्भिर्याज्ञिकैर्मोक्षापेक्षणमनक्षरमुपदिष्टं भवतीति । तस्मात् पूर्वोक्तनीत्यैव कर्मणां बन्धहेतुत्वमपाकरणीयम् ।
58. નૈયાયિક – અને ઉત્તર અમે આપીએ છીએ. ફળના ઉપભાગ દ્વારા અમને ક્ષય કરડે જન્મ પણ થવે શક્ય નથી. કહ્યું છે કે કોઈક વાર એક જ એવું કામ કરવાનું આવી પડે છે કે જેનું ફળ સેંકડે જન્મના આયુષોથી ભગવાય અથવા સેંકડો જન્મના આયુષથી પણ ન ભોગવાય તે કર્મોને ભોગ કરવા માટેના શરીર વડે બંધના કારણભૂત બીજ' કમ કરાશે નહિ એ તે બિચારાઓની દરાશા જ છે. આવો આ મોક્ષમાર્ગ ઉપદેશતા યાજ્ઞિકોએ (=ભાદોએ) મોક્ષની ઉપેક્ષાનો અક્ષર ઉપદેશ આપે છે. તેથી તે પૂર્વોક્તા રીતે જ કર્મોની બંધહેતતા દૂર કરવી જોઈએ.
59. Rનું પૂરતુષ્ટપેડ ટેપ કw: | ન, ચતુર્થપક્ષ નિરવઘવાત ! सहकारिवैकल्यात् कुसूलावस्थितबीजवत् कर्मणामनारम्भकत्वे सति न कश्चिद्दोषः । एष एव च तेषां दाही यत् कार्यानारम्भकत्वम् ।।
59. શંકાકાર – તમે તે ચારે પક્ષમાં દોષ દર્શાવ્યો છે.
તૈયાયિક – ના, કારણ કે ચોથે પક્ષ નિર્દોષ છે. સહકારીવૈકલ્યને કારણે કેઠીમાં રહેલા બીની જેમ કર્મો કળજનક ન હોવાથી કોઈ દેષ આવતો નથી. આ જ તે દાહ છે જે કર્મોનું લાજનકત્વ છે.
60. नन्वविनष्टस्वरूपाणि कुसूलबीजवदेव कदाचिदारप्स्यन्ते कार्यम् । तस्माद् वरमुच्छिद्यन्तामेव । किमिदानीं नित्यमात्मानमप्युच्छेत्तु यतामहे ? स हि पुरा भोक्ताऽभूदिति मुक्तोऽपि पुनर्भाक्तृतां प्रतिपद्यतेति वरमुच्छिद्यन्तामेव ।
60. શંકાકાર – સ્વરૂપ વિનષ્ટ ન થયું હોવાથી કઠીના બીની જેમ કએં લાંબા સમયે કાર્ય (ફળ) ઉત્પન્ન કરશે માટે વધુ સારુ તો એ છે કે તેઓ ઉછે? જ પામે.