Nyayamanjari Part 5

SR No.: 004627
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 442
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 22 MB

Page 351

૨૩૪
મોક્ષના ઉપાયોનો વિચાર પામે છે. જેને મત અનુસાર શબ્દ પૌગલિક છે, તે પુગલને એક પર્યાય છે. અર્થાત, તે દ્રવ્ય છે (કાર્યદ્રવ્ય છે), ગુણ નથી – આકાશને ગુણ નથી. આ બન્ને માન્યતાઓ
યાવિકના મતથી વિરુદ્ધ છે. યાયિક આત્માને કુટસ્થનિત્ય અને વિભુ માને છે, અને શબ્દને આકાશને ગુણ માને છે. અલબત્ત, જૈન અને નિયાયિક બને શબ્દને અનિત્ય ગણે છે.] 25. તમાન વેતવિકો વન્તિ
मोक्षं न सांख्या न च सौगताद्याः । इत्यक्षपादाभिहितोऽपवर्ग:
श्रेयांस्तदत्यन्तविमोक्ष एव ॥ (25, નિષ્કર્ષ એ કે વેદાનતીઓ, સાંખ્યો અને સૌગાત વગેરેએ મોક્ષનું સમ્યફ પ્રતિપાદન કર્યું નથી. એટલે બુદ્ધિ આદિ નવ ગુણેના અત્યન્ત ઉદ રૂપ જ, અક્ષપદે કહેલે અપવગ વધુ શ્રેયસ્કર છે.
26. કા€ – મવવાદાપર્વ | સ તુ મfધારે થુથતામ્ | उक्तमेव भगवता सूत्रकारेण - 'दुःखजन्मप्रवृत्तिदोषमिथ्याज्ञानानामुत्तरोत्तरापाये तदनन्तरापायादपवर्गः' इति न्यायसूत्र १.१.२] । दुःखाच्छेदस्तावदपवर्ग इति कथितम् । कार्यत्वाच्च दुःखस्य कारणोच्छेदात् तदुच्छेदः । कारणं चास्य जन्म । जन्मनि हिं सति दुःख भवति । जायते इति जन्म देहेन्द्रियादिसम्बन्ध आत्मनः । तदपि जन्मकारणोच्छेदादेवोच्छेद्यम् । अतस्तत्कारणं प्रवृत्तिरुच्छेद्या । तस्या अपि उच्छेदो हेतूच्छेदादिति तद्धेतवो दोषा उच्छेद्याः । तेषां तु निमित्तं मिथ्याज्ञानम् । तस्मिन्नुच्छिन्ने दोषा उच्छिन्ना भवन्तीति मिथ्याज्ञानमुच्छेतव्यम् । तदुच्छित्तये च तत्वज्ञानमुपायः । प्रसिद्धो ह्ययमर्थः समर्थितश्च पूर्व विस्तरतस्तत्वज्ञानं मिथ्याज्ञानस्य बाधकमिति । तस्मात् तत्त्वज्ञानान्मिथ्याज्ञानदोषप्रवृत्तिजन्मदुःखनिवृत्तिक्रमेणापवर्ग इति ।
26. શંકાકાર – ભલે, આ અપવગ છે. પરંતુ તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય એ તમે કહે.
તૈયાયિક - ભગવાન સૂત્રકારે કહ્યું જ છે કે “દુઃખ, જન્મ, પ્રવૃત્તિ, દેષ અને મિથ્યાજ્ઞાન એ બધાંમાં ઉત્તર ઉત્તરનો નાશ થતાં તેના અનન્તર પૂર્વ પૂર્વવતને નાશ થવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે' ન્યાયસૂત્ર ૧ ૧ ૨]. દુઃખને નાશ અપવર્ગ છે એમ તેમણે કહ્યું છે. દુઃખ કાર્ય હાઈ તેના કારણના ઉચ્છેદથી તેને ઉછેદ થાય છે. દુ:ખનું કારણ જન્મ છે. જન્મ હોતાં દુઃખ થાય છે. પેદા થવુ તે જન્મ; આત્માને દેહ, ઇન્દ્રિય વગેરે સાથે સંબંધ તે જન્મ. તે જન્મને વિનાશ પણ જન્મકારણના વિનાશથી થાય છે. તેથી જન્મના કારણભૂત પ્રવૃત્તિને નાશ કરવો જોઈએ. પ્રવૃત્તિને વિનાશ પણ પ્રવૃત્તિના