Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 54

उ७
આયુર્વેદસ્કૃતિ અનાદિ છે એ મીમાંસક પક્ષ સામર્થ્ય જાણવાને જે પુરુષ સમર્થ હોય તે સર્વજ્ઞ હોય. એટલે તેના (= તે પુરુષના) પોતાનાં વચનથી જે કહેવાયેલું છે તેમાં અવિશ્વાસ કરશો નહિ.
69. अथोच्येत । अनादिरेवैषा चिकित्सकस्मृतिः व्याकरणादिस्मृतिवत् , संक्षेपविस्तविवक्षयैव चरकादयः कर्तारः, न तु ते सर्वदर्शिनः । न च स्मृतावन्धपरम्परादोषः समूलत्वात् । यथा व्याकरणस्मृतेः शिष्टप्रयोगो मूलमेवमिहान्वयव्यतिरेको । शिष्टविरोधे सति यथा मूलविरोधिनी पाणिन्यादिस्मृतिरप्रमाणम् , तथा चाहुः 'इह न भवत्यनभिधानात्' इति । एवं वैद्य स्मृतिरयन्वयव्यतिरेकविरुद्धा न प्रमाणमिति ।
69. भीमांस--व्या४२९४२मृतिनी म सायुवरभृति मनाहि छ; व तेना સંક્ષેપ વિસ્તારની દૃષ્ટિએ જ ચરક વગેરેને તેના ર્તા ગણવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તેઓ સવજ્ઞ નથી. વળી, સ્મૃતિની બાબતમાં [સાક્ષાત દ્રષ્ટાનો અભાવ હોવાથી અંધપરંપરાનો દેવ આવે છે એવું પણ નથી, કારણ કે તેમનું મૂળ છે. જેમ વ્યાકરણસ્મૃતિનું મૂળ શિબ્દપ્રયોગ છે તેમ અહીં અન્વય-વ્યતિરેક મૂળ છે. શિષ્ટવિરોધ થતાં મૂલવિધિની પાણિનિ આદિ સ્મૃતિ અપ્રમાણ છે. અને વિાતિકકાર કાત્યાયને કહ્યું પણ છે કે અહીં (= વ્યાકરણસ્મૃતિમાં) એવું રૂ૫] થતું નથી, કારણ કે શિષ્ટ અને પ્રયોગ કરતા નથી. તેવી જ રીતે, આયુર્વેદમૃતિ પણ અન્વય-વ્યતિરેકવિધિની જ્યારે હોય ત્યારે પ્રમાણુ નથી.
70. तदेतदयुक्तम् , अन्वयव्यतिरेकयोर्यथोक्तनयेन परिच्छेदासम्भवेन तन्मूलत्वानुपपत्तेः । यदि ह्यन्वयव्यतिरेकाभ्यामशेषद्रव्यशक्तीनिश्चित्य चरकादिभिविरचितं शास्त्रमितीदृशमन्वयव्यतिरेकित्वमुच्यते तदप्यपाकृतम् । अद्यत्वे यावन्तावन्वयव्यतिरेको वयमुपलब्धुं शक्नुमः तावद्भ्यां ताभ्यामेकदेशसंवादात् प्रामाण्यकल्पनात् तत्र प्रवर्तताम् , न तु तौ तावन्तौ शास्त्रस्य मूलं भवितुमर्हतः, सर्वैरस्मदादिभिस्तादृशशास्त्रप्रणयनप्रसङ्गोत् । अनादित्वमपि शास्त्राणां वेदवदनुपपन्नम् , चरकादिकर्तृस्मृतेः कालिंदासादिस्मृतिवदविगीतत्वात् । न च चिकित्सास्मरणप्रबन्ध एवायमनादिः, तथात्वे अन्धपरम्परा, कारणानेवधारणात् । न च त्वदुक्तं तन्मूलं भवितुमर्हति, व्युदस्तत्वात् । तस्मात् सर्वज्ञप्रणीत एवायुर्वेदः ।
70. नैयायि:--2मा मधुमीमांसहानु हे] ५२।०५२ नथी, अ२९५ है I ruी ગયા તે પ્રમાણે અન્વય-વ્યતિરેકનું જ્ઞાન સંભવતું ન હોઈ અન્વય-વ્યતિરેક આયુર્વેદનું મૂળ ધી શકતું નથી. જે કહો કે અન્વય-વ્યતિરેક દ્વારા બધાં દ્રવ્યોની બધી શકિતઓને નિચતપણે જાણીને ચરક વગેરેએ આયુર્વેદશાસ્ત્ર રચ્યું છે એટલે આ જાતનું અન્વય-વ્યતિરેકિટવ છે તે કહેવું જોઈએ કે તેને પણ નીરાસ થઈ ગયો છે. આજે જેટલા અન્વય-વ્યતિરેક આપણે १ यथा कुम्भं करोतीति कुम्भकार इत्यत्र वर्मयण' [पाणिनि ३.२ १] तथा हिमवन्तं शृणोतीति भन्न कमान्न भवतीति चोदिते सत्याह-'इह न भवति अनभिधानात्' इति ।