Page Text
________________
સસ
વાકયાથ છે એ મતનું ખંડન
165. પદોના અર્થાના કદાચ સંસરૂપ સબંધ હાય તે। પશુ તે સંબંધ શબ્દથી વાસ્થ્ય ન હેાઈ, અસત્ જેવા જ છે. ભેદનું ( = વ્યવસ્થેનું ) વાચક અને સસ્પેંસનું વાચઢ કોઈ પદ [વાકયમાં ] નથી, કારણ કે એવું પદ કોઇ એ [ વાકયમાં ] સાંભળ્યું નથી. [ વાકયમાં ] ભેદનું વાચક પદ અને સંસનું વાચક પદ ન હુવાથી ભેદ અને સંસગ પદાર્થા નથી, અને જે પદાર્થોં ન હોય તેમાં વાયા પણું પણ ન હેાય. સંસ`વાચી પદ સ’સગ’ [ વાક્યમાં ] સંભળાયું હોય તેા વળી વધુ અસંગતિ ઊભી થશે; શુકલ ગાય લાવા સંસગ’ આને શે! અથ થશે ? તેથી બાહ્ય વાસ્તવિક વાકયા ને બધી રીતે અસ ંભવ હાઈ, પદાર્થોના અવાસ્તવિક સ ંસ`સંબંધના પ્રતિભાસવાળું જ્ઞાન જ વાક્યા છે, તેના વડે જ લેાકવ્યવહાર ચાલે છે.
૨૨૨
166. तदिदमनुपपन्नम्, बाह्यार्थस्यानन्तरमेव विस्तरेण प्रसाधितत्वात् । न संसर्गनिर्भासं ज्ञानं वाक्यार्थो भवितुमर्हति । स्थापयित्वा हि बाह्यमर्थं वाक्यार्थचिन्ता
। ન च
मुपक्रान्तवन्तो वयम्, अतः कोऽवसरो विज्ञानमात्रवाक्यार्थत्ववर्णनस्य
पदार्थव्यतिरिक्तो नास्ति वाक्यार्थः ।
166. નૈયાયિક વાકયાથ ખાદ્ય અસ્તિત્વ ધરાવતા નથી એ ઘટતુ' નથી, કારણ કે વાક્યા ખાદ્ય અસ્તિત્વ ધરાવે છે જ એને હવે પછી તરત જ વિસ્તારથી પુરવાર કરવામાં આવ્યું છે. અવાસ્તવિક સંસગના નિર્ભ્રાસવાળું જ્ઞાન વાકયાથ બનવાને લાયક નથી. બાહ્ય વાસ્તવિક અથની સ્થાપન, કર્યાં પછી, વાકયા છે તેની વિચારણા અમે શરૂ કરી છે. તેથી, વિજ્ઞાનમાત્રરૂપ વાકયા છે એ મતના વનને અવસર જ ક્યાં છે ? પદાથથી જુદો વાક્યાય નથી એમ નહિ.
g
167. इदं तावद् भवान् पृष्टो व्याचष्टाम् । किं गौरिति पदादू यादृशी प्रतिपत्तिस्तादृश्येव 'गौंः शुक्ला आनीयताम्' इति वाक्यादुत भिन्ने एते प्रतिपत्ती इति । तत्र तुल्यत्वं तावत् प्रतिपत्त्योरनुभवविरुद्धम् । वैलक्षण्ये तु प्रतीत्योर्विषय वैलक्षण्यमपि बलादुपनतम्, असति विषयभेदे प्रतीतिभेदानुपपत्तेः । यश्च तदतिरिक्तो विषयः स वाक्यार्थः । एवं केवलगुणक्रियापदोच्चारणेऽपि योजनीयम् । तदुक्तं 'यदाधिक्यं સવાયાર્થ:' કૃતિ !
167. શ’કાકાર-તા અમે આપને એને વિશે પૂછીએ છીએ, આપ એને સમજાવે. નૈયાયિક—શું ‘ગાય' પદ્મથી જેવું જ્ઞાન થાય છે તેવું જ જ્ઞાન શુકલ ગાયને લાવા' એ વાક્યથી થાય છે ! કે આ બંને નાના વિલક્ષણ છે ? આ બંને જ્ઞાનાની તુલ્યતા અનુભવવિરુદ્ધ છે. જો બંને જ્ઞાનાવિલક્ષણ છે એમ માનો તે ના છૂટકે તેમના વિષયેાની વિલક્ષણતા આવી પડે છે, કારણ કે વિષયેાની વિલક્ષણતા વિના જ્ઞાનાની વિલક્ષણુતા ધટતી નથી. ગા’દજન્ય જ્ઞાનના વિષયથી જુદો શુકલ ગાયને લાવે!' એ વાક્યજન્ય જ્ઞાનના જે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004626 |
| Book Title | Nyayamanjari Part 4 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 332 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 18 MB |