Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 210

છે “નથી’ પદોથી વાચ્ય ભાવ-અભાવ સાથે સામાન્ય સંબંધ
૧૯૩ 113. बा च वस्तुनि शब्दान्तरोपनीयमानभावाभावसम्बन्धाद्यपि न न युज्यते । सर्वस्य गौरित्यादिशब्दजनितस्य ज्ञानस्यास्तित्वाचनपेक्ष्य सामान्यमात्रविषयत्वादाकाङ्क्षानिराकरणायास्ति नास्तीति पदान्तरं प्रयुज्यमानं सम्बध्यते । नियतरूपता निश्चितनिजरूपे वस्तुनि वस्त्वन्तरस्य व्यवच्छेदनिबन्धना सिध्यति एव---- 'घटो घट एव, न- पटः' इति । नैतावता तदपोह एव प्रत्याय्यो भवति इत्यलमतिक्षोदेन ॥
____113 [2' नथी' वा अन्य शोथी वाय भाव अभाव साधना समय, વગેરે પણ બાહ્ય વસ્તુમાં નથી ઘટતા એમ નહિ. ગો' શબ્દ સાંભળી સૌને થતું જ્ઞાન અસ્તિત્વ આદિની અપેક્ષા રાખ્યા વિના કેવળ સામાન્ય વિષયનું હોય છે. આકાંક્ષાના નિરાકરણ માટે “છે: “નથી’ એવાં અન્ય પદ પ્રયોજાતાં સામાન્ય ભાવ કે અભાવ સાથે સંબંધ થાય છે. નિશ્ચિત સ્વરૂપવાળી વસ્તુમાં અન્ય વસ્તુની વ્યાવૃત્તિને કારણે નિયતરૂપતા સિદ્ધ થાય છેઘટ ઘટ જ છે, પટ નથી” એ રીતે. પરંતુ એટલા માત્રથી અન્ય વસ્તુની વ્યાવૃત્તિ જ જ્ઞાનને વિષય બને છે એવું નથી, વિશેષ ચર્ચા કરવી રહેવા દઈએ. 114. वाह्यार्थविषय एवं व्यवहारो घटत इत्ययं कस्मात् ।
दृश्य विकल्प्यावर्थावेकीकृत्य प्रवर्तते पुरुषः ॥ - 114. मो-ले विषय माय अर्थ जाय तो व्या घटेछे सेवा ॥ तभा२। मत કેમ ? [અમારે મને તો ] દશ્ય અને વિક૯ય છે અને એક કરીને એક માનીને–પુરુષ प्रवृत्ति रेछ. . 115. एकीकारश्च कीदृग्यदि पृथगमतिस्तर्हि मूर्छाद्यवस्था- ..
साम्यं तत्र प्रवृत्तिः कथमथ किमपि प्रस्फुरत्यर्थरूपम् ।। तद् दृश्यं चेदपोहव्यवहृतिरफलाऽथ द्वितीयं चकास्ति
स्वेनाकारेण तस्मिन्सति सुनिपतिते चेष्टते कः सचेताः। स्फुरति यदि विकल्प्यं दृश्यरूपेण कामं.............
स भवति विपरीतप्रत्ययो नाविवेकः ।.. न वितथमतिबीजं विद्यते ह्यत्र किञ्चित्
न च रविकरनीरज्ञप्तिवद्वाधिका धीः ॥ अर्थप्राप्तिरत: सदर्थविषयज्ञानप्रवन्धोद्गता
साक्षादेव मणिप्रभामणिमतिन्यायेन किं कथ्यते । प्रामाण्ये सविकल्पकस्य कथिते वाह्यार्थसिद्धिः स्थिता
तव्यक्त्याकृतिजातिवाच्यकलने तावत्प्रवर्तामहे ।।