Page Text
________________
અર્થવાદવાકયેના પ્રામાયની સ્થાપના
૧૧૫ છે. અથવા અનેક પ્રકારના પુજાતિ (=ધર્મો અને અધર્મો) માનનારા નૈયાયિકના મતે તે અથવાદને પ્રતિપાદ્ય અ યથાશ્રુત માન અત્યંત અસંભવ નથી. રુદ્રના આંસુઓમાંથી રજતનો જન્મ, પ્રજાપતિએ પોતાનું જ માંસ કાપવું, તે હોમમાંથી શિંગડારહિત પશુનું આકાશે ઊંચે ચઢવું', દેના યજ્ઞસ્થાનના નિશ્ચયમાં પછી યજ્ઞનાં કમે કયા ક્રમે કરવા એની દેવોને મુઝવણ થવી – આ જાતનું બધું સત્ય છે ! [એમાં] શે દેવ છે ? તેથી અર્થવાદ સર્વથા પ્રમાણ છે.
217. एवं स्तेनं मनाऽनृतवादिनी वागिति गौण एष वाद: । प्रच्छन्नतया स्तेनं मन उच्यते, बाहुल्याभिप्रायेण चानृतवादिनी वागिति ।।
'धूम एवाग्नेर्दिवा ददृशे नाचिरचिरेवाग्नेक्तं ददृशे न धूमः' इति दूरभूयस्त्वाभिप्रायेण कस्मैचित् प्रयोजनाय सायंप्रातौंमदेवतास्तुतये कथ्यते ।
'न चैतद्विद्मो यदि ब्राह्मणाः स्मोऽब्राह्मणा वा' इति प्रवरानुमन्त्रणप्रशंसायै संशय इव दर्शितः । अब्राह्मणोऽपि यजमानः प्रवरानुमन्त्रणेन ब्राह्मणः स्यादिति । 'को ह वै तद्वेद यदमुष्मिल्लोकेऽस्ति वा न वा' इति दृष्टफलं किमपि कर्म स्तोतुमुच्यते ।
217. એ જ રીતે મન એર છે, વાણી અસત્ય બેલનારી છે' આ વાક્ય ગૌણ ( લક્ષ્યાર્થવાળું) છે. ઢંકાયેલું રહેતું હોવાને કારણે મનને ચેર કહ્યું છે. બાહુલ્યાભિપ્રાયથી વાણીને અસત્ય બોલનારી કહી છે. અગ્નિમાંથી નીકળતો ધુમાડો દિવસે દેખાય, જ્વાળા ન દેખાઈ અગ્નિની જ્વાળા રાતે દેખાઈ, ધુમાડે દેખાયો નહિ' એમ તેમનું ઘણું અંતર જણાવવાના અભિપ્રાયથી કઈક ખાસ પ્રજનને લીધે સાયંકાલીન અને પ્રાતઃકાલીન હોમની સ્તુતિ કરવા માટે કહેવાયું છે. [ઘણે દૂર રહેલી વ્યક્તિને દિ સે ધુમાડો દેખાય પણ વાળા ન દેખાય જવારે રાતે જવાળા દેખાય પણ ધુમાડે ન દેખાય.] “અમે જાણતા નથી બ્રાહ્મણે છીએ કે અબ્રાહ્મણે’ એમ કહી, પ્રવરમંત્રોચ્ચારથી થતાં શુદ્ધિકમની પ્રશંસા માટે જાણે કે સંશય દર્શાવ્યો છે. યજમાન અબ્રાહ્મણ હોય તે પણ પ્રવરમ –ચ્ચારથી થતા શુદ્ધિકર્મથી બ્રાહ્મણ બને. કોણ જાણે છે કે પરલેકમાં તે (=સ્વર્ગાદિ ફળ) છે કે નહિ ?” એમ જે કહેવામાં આવ્યું છે તે દષ્ટફળવાળા કઈ પણ કર્મની પ્રશંસાથે કહેવામાં આવ્યું છે.
218. મિતેશ્ય પુર્વ ય વે ત વિથા શસૈપા શામતે તિ શિăरुद्वीक्ष्यमाणस्य मुखमिति । सर्वान् कामानवाप्नोति इति सर्वत्वं प्रकृतापेक्षम् । स्तुत्यर्थ चाश्वमेधाध्ययनेऽपि तत्फलवचनम् ।
'हिरण्यं निधाय चेतव्यम्' इति स्तुत्यर्थतया दिव्यन्तरिक्षे पृथिव्यां च चयन प्रतिषिष्यते । अनुपहितहिरण्यायां पृथिव्यामग्निर्न चेतव्यो, न पुनर्न चेतव्य एव तस्यामिति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004626 |
| Book Title | Nyayamanjari Part 4 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 332 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 18 MB |