Nyayamanjari Part 4

SR No.: 004626
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 121

૧૦૪
યજ્ઞાયુધિવાક્યમાં દર્શાવેલ વિસંવાદને પરિહાર
- 202. િયજ્ઞાયુધિવા ઝાક્ષવિરુદ્રવમુquતે # મરમાવો મત कायस्येति, तदप्यसमीचीनम् , एष इति शरीराभेदोपचारेणात्मन एव निर्देशात् तस्य च स्वर्गगमनं भवत्येव । गमनं च तदुपभोग एव तस्योच्यते यथा शरीरादियोगवियोगी जन्ममरणे इति । न तु व्यापिनः परिस्पन्दात्मकक्रियायोग उपपद्यते । ज्ञानचिकीर्षाप्रयत्नसमवायश्च तस्य कर्तृत्वमिति वर्णयिष्यते । यज्ञायुधसम्बन्धोऽपि स्वस्वामिभावादिस्तस्यैव व्यापकत्वाविशेषेऽपि व्यवस्थयोपपद्यते इति न कश्चिदत्र विरोधः । तस्मात् सर्वत्र निरवकाशमनृतत्वादिदूषणम् ।
202. યજ્ઞાયુધિરાજ્યમાં જે પ્રત્યક્ષવિરોધ ઘટાવ્યો-કારણ કે ભસ્મીભૂત શરીર ઉપલબ્ધ થાય છે, રિવર્ગમાં જતું દેખાતું નથી]--તે પણ યોગ્ય નથી, કારણ કે “આ =Tg:) પદથી શરીરાભદપચાર દ્વારા આત્માને જ નિદેશ થયે છે, અને તેનું (આત્માન) સ્વર્ગગમન થાય છે જ. આત્માની બાબતમાં, જેમ શરીર વગેરે સાથેનો તેને સંગ જન્મ કહેવાય છે અને તેમનાથી તેને વિયેગ ભરણ કહેવાય છે તેમ તેના વડે સ્વગનો ઉપભોગ એ તેનું વગગમન કહેવાય છે. આત્મા વ્યાપક હોઈ તેનામાં ગામનરૂ૫ ક્રિયા ઘટતી નથી. જ્ઞાન, ઈરછા. પ્રયત્નનું સમવાયસંબંધથી અમામાં રહેવું એ આત્માનું કર્તુત્વ છે, એ અમે આગળ જણાવીશ યજ્ઞના સાધનો સાથેના આત્માને રાંબંધ પણ સ્વ-સ્વામિભાવ વગેરે રૂ૫ છે. બધા આત્માઓ વ્યાપક હાઈ બધાને તેમની સાથે સંગ હોવા છતાં ' અમુક આત્માને ધર્મથી જન્ય તેઓ હોઈ તે સાધને તે આત્માને છે, બીજના નથી એવી વ્યવસ્થા ઘટે છે. એટલે એમાં કોઈ વિરોધ નથી. તેથી વેદમાં અમૃતત્વ વગેરે દૂષણને કેઈ અવકાશ નથી.
203. યોગ િવનરસ્ટિવિઘ વ્યાઘાતો તિ: રોડપ ન તોષ ––
तत्रानुष्ठानभेदेन कालत्रितयचोदना । यो यस्य चोदितः कालो लञ्चनीयो न तेन सः ।। ततश्चान्यतमं कालमभ्युपेत्यैनमु ज्झतः ।।
निन्देति न विरोधोऽत्र कश्चिद्विधिनिषेधयोः ।। 203. હવનના કાળ બાબતની વિધિમાં જે વ્યાઘાતષ દર્શાવવામાં આવ્યો તે દોષ પણ નથી જ. અનુષ્ઠાનને (અર્થાત્ અધિકારીના) ભેદને અનુલક્ષી ત્રણ કાળની વિધિ છે. એકવાર જેની બાબતમાં જે કાળની વિધિ કરવામાં આવી હોય તેણે પછી તે કાળનું ઉલ્લંઘન કરવું ન જોઈએ. એ ત્રણ કાળમાંના કેઈ એક કાળને સ્વીકારી પછી તે કાળને છોડી દેનારની નિન્દા કરવામાં આવી છે, એટલે અહીં વિધિ અને નિષેધ વચ્ચે કઈ વિરોધ નથી. _204. અભ્યાસ ન ૨ વિદૂષણમ્ |
... संपाचं पाञ्चदश्यं हि सामिधेनीषु चोदितम् ॥