Page Text
________________
શબ્દ અને અનુમાનના વિષયભેદ
नेन तस्य कथं साम्यसम्भावना | पदस्य तु सम्बन्धाधिगमसापेक्षत्वे सत्यपि सामग्रीभेदाद विषयभेदाच्चानुमानाद्भिन्नत्वम् । विषयस्तावद्विसदृश एव पदलिङ्गयोः । तद्वन्मात्रं पदस्यार्थ इति च स्थापयिष्यते । अनुमानं तु वाक्यार्थविषयम्- 'अत्राग्निः, ' 'अग्निमान् पर्वतः' इति ततः प्रतिपत्तेः । उक्तं च तत्र धर्मविशिष्टो धर्मी साध्य इति । 9. નૈયાયિક આ બાબતમાં અમે [આમ] કહીએ છીએ. શબ્દના બે પ્રકાર છે પદાત્મક શબ્દ અને વાકચાત્મક શબ્દ એ બેમાં વાકચ, [વાકય અને વાકયા ના] સબંધ જેણે જાણ્યા નથી તેને જ વાકથાનું જ્ઞાન કરાવવા સમ છે, કારણ કે નવા રચેલા ફ્લાકને સાંભળતાં જ પાને અથાણુનારાઓને વાકચના અનુ" જ્ઞાન થતુ દેખાય છે. તેથી, સબધનુ જ્ઞાન જેના વ્યાપારના મૂળમાં છે એવા અનુમાનની સાથે શબ્દની (=વાકચાત્મક શબ્દની) સમાનતા કાંથી સંભવે. ?
-
પદ [પદાનું જ્ઞાન કરાવવામાં] પદ અને પદાના સંબંધના જ્ઞાનની અપેક્ષા રાખત હાવા છતાં અનુમાનની કારણુસામગ્રીથી અને અનુમાનના વિષયથી તેની કારણુસામગ્રી અને તેના વિષય ભિન્ન હાઈ, તે અનુમાનથી ભિન્ન છે. પદ અને અનુમાનને વિષય વિસદશ છે. પદના અં કેવળ તત્ (=જાતિમત્) છે એની સ્થાપના [પાંચમા આહ્નિકમાં] કરવાના છીએ. પરંતુ અનુમાનના વિષય વાકવ્યા છે અહી અગ્નિ છે, પર્યંત અગ્નિવાળા છે” એવા આકારનું માન અનુમાન દ્વારા થાય છે; કહ્યું પણ છે કે અનુમાનમાં સાધ્ય છે ધ વિશિષ્ટ ધમી.
10. ननु पदान्यपि वाक्यार्थवृत्तीनि सन्ति इति । सत्यम्, किन्तु तेष्वपि साकाङ्क्षताऽस्त्येव, पदान्तरमन्तरेण निराकाङ्क्षप्रत्ययानुत्पादात्, गोमान् कः इत्याकाङ्क्षाया अनिवृत्तेः । अपि च पर्वतादिविशेष्यप्रति - पत्तिपूर्विका पावकादिविशेषणावगतिर्लिङ्गादुदेति । पदात्तु विशेषणावगतिपूर्विका विशेष्यावगतिरिति विषयभेदः ।
Jain Education International
-
10. શંકાકાર (બૌદ્ધ) પટ્ટા પણ વાકચા ધરાવતા હાય છે. [એવાં પાનાં ઉદાહરણેા છે–] ગામાન (ગાયવાળા), ઔપગવ (ઉપશુને પુત્ર), કુંભકાર (કુંભ બનાવનાર)
-
- गोमानौपगवः कुम्भकार
નૈયાયિક તમારી વાત સાચી છે. પરંતુ આવાં પામાં પણ સાકાંક્ષતા હૈાય છે જ, કારણુ કે ખીન્ન પદ વિના તેએ નિરાકાંક્ષ જ્ઞાન ઉત્પન્ન કરતા નથી. [ખીન ૫૬ વિના ] ગામાન ક્રાણુ ?? એ આકાંક્ષા દૂર થતી નથી. લિંગ દ્વારા પર્વતાદિ વિશેષ્યનુ જ્ઞાન થાય પછી અગ્નિ આદિ વિશેષનું જ્ઞાન થાય છે; જયારે પદ દ્વારા, વિશેષનું” જ્ઞાન થાય પછી વિશેષ્યનું જ્ઞાન થાય છે. આ છે તેમને વિષયભેદ,
૨
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004625 |
| Book Title | Nyayamanjari Part 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1984 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 10 MB |