Page Text
________________
go
ન્યાયબિન્દુ પણ તેમાં સીસમ વગેરે કયાં વિશેષ વૃક્ષો છે તે કળી શકતું નથી. આમ તેને માટે વૃક્ષપણું પ્રત્યક્ષ છે, સીસમપણું અપ્રત્યક્ષ છે. હવે પેલા એક મોટી શિલાવાળા વૃક્ષરહિત પ્રદેશમાં વૃક્ષાભાવ તો એ મનુષ્યને પ્રત્યક્ષ કળાય છે; તેથી તેનું ત્યાંના વૃક્ષાભાવનું જ્ઞાન દસ્યાનુપલ બ્ધ ( =સ્વભાવાનુપલબ્ધિ) દ્વારા જ સિદ્ધ છે, જ્યારે સીસમપણાના અભાવનું જ્ઞાન વ્યાપક એવા વૃક્ષપણાના અભાવથી સિદ્ધ થાય છે. આવી પરિ સ્થતિ હોય ત્યાં આ પ્રકારની અનુપલબ્ધ ઈષ્ટ અભાવની સિદ્ધિ કરવા માટે પ્રયોજાય. (૩૩)
__ स्वभावविरुद्धोपलब्धिर्यथा - नात्र शीतस्पर्को वरिति ॥३४॥
સ્વભાવવિરુદ્ધો પલબ્ધિ [એ ચેાથે પ્રકાર ; જેમ કે અહીં શીતળ સ્પર્શ નથી; કારણ કે [અહી] અગ્નિ છે. (૩૪)
1. પ્રતિધ્યક્ષ્ય રામાન વિદ્રશ્યોપરિવાહિસ્તે -- યતિ | અતિ ઘf I ને શીતस्पर्श इति शीतस्पर्शप्रतिषेधः साध्यः । वढेरिति हेतुः ।
1. જેને પ્રતિષેધ કરવાનું હોય તેને સ્વભાવથી વિરુદ્ધ એવા પદાર્થની ઉપલબ્ધિના પ્રયોગનું ઉદારણુ આ સૂત્રમાં આપ્યું છે, ‘અહી' એ શબ્દથી ધમીને નિદેશ છે. શીતળ સ્પર્શને અભાવ સાધ્ય છે. અગ્નિનું લેવું તે હેતુ છે.
2. इयं चानुपलब्धिः तत्र प्रयोक्तव्या यत्र शीतस्पर्शोऽदृश्यः, दृश्ये दृश्यानुपलब्धिप्रयोगात् ।
2. જ્યાં શીતળ સ્પર્શ એ અપ્રત્યક્ષ હેાય ત્યાં જ આ પ્રકાર પ્રા . જે તે પ્રત્યક્ષ હોય તો પ્રથમ પ્રયોગ જ પર્યાપ્ત છે..
3. तस्मात् यत्र वर्णविशेषाद् वह्निदृश्यः, शीतस्पर्शो दूरस्थत्वात् सन्नप्यदृश्यस्तत्रास्याः
3. એટલે અગ્નિને વિશેષ વર્ણને લીધે જ્યારે કોઈ દૂરના સ્થળે રહેલો અગ્નિ પ્રત્યક્ષ હોય, પણ વધારે અંતરને લીધે શીતળ સ્પર્શને પ્રત્યક્ષ અનુભવ અશકય હે, ત્યાં આવો પ્રયોગ કરાય. (૩૪)
taદ્ધરાપરિધર્યા - નાત્ર શીતરા, ધૂમાહિતિ પારૂપI વિરુદ્ધ કાયાપલબ્ધ [એ પાંચ પ્રકા૨]; જેમ કે ઃ અહી શીતળ સ્પ નથી; કારણ કે અહી] ધુમાડો છે. (૩૫)
1. प्रतिषेध्येन यद् विरुद्ध तत्कार्यस्योपलब्धिर्गमिका - यथेति । अत्रेति धर्मी । न शीत. स्पर्श इति शीतस्पर्शाभावः साध्यः । धूमादिति हेतुः ।
1. પ્રતિષથી જે વિરુદ્ધ હોય તેના કાર્યની ઉપલબ્ધિ આ પ્રકારમાં હેતુ બને છે. “અહો' એ શબ્દથી ધર્મનો ઉલ્લેખ થયો છે. શીતળ સ્પર્શ ને અભાવ સાધ્ય છે. ધુમાડો તે હેતુ છે.
. 2. વત્ર તત્ત્વઃ સન્ દરયઃ સ્થા, તત્ર દૃરવાનુવનિt / વત્ર વિરુદ્ધો વણિક પ્રત્યક્ષઃ, तत्र विरुद्धोपलब्धिर्गमिका । द्वयोरपि तु परोक्षत्वे विरुद्धकार्योपलब्धिः प्रयुज्यते ।
2. જયાં શીતળ સપર્શ હોય અને તેને પ્રત્યક્ષ અનુભવ થઈ શકતો હોય ત્યાં તો સ્વભાવાનુપલબ્ધિને જ પ્રવેગ થાય. જયાં શીતળ સ્પર્શ ના વિરોધી અગ્નિ પ્રત્યક્ષ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004622 |
| Book Title | Nyayabindu |
| Original Sutra Author | Dharmakirti |
| Author | Nitin R Desai |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 318 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 17 MB |