________________
સાધુ
ચતાં માત્ર મંદ કષાયને ક્યારેક વશ થાય, તે “કવાયકુશીલ” કહેવાય છે.
તેમાં પ્રતિસેવનાકુશીલના પાંચ પ્રકાર છેઃ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને લિંગ – સાધુવેશ – એનાથી ઉપજીવિકા કરનાર અનુક્રમે જ્ઞાનપ્રતિસેવનાકુશીલ, દર્શન, ચારિત્ર, અને લિંગપ્રતિસેવનાકુશીલ કહેવાય છે, અને “આ તપસ્વી છે' એવી પ્રશંસાથી જે ખુશ થાય, તે યથાસૂમકુશીલ કહેવાય છે.
કષાયકુશીલના પાંચ પ્રકાર આ પ્રમાણે છે: જ્ઞાન, દર્શન અને લિંગ – સાધુવેશ–નો ક્રોધ, માનાદિ કષાયમાં ઉપયોગ કરે, તે અનુક્રમે જ્ઞાનકષાયકુશીલ, દર્શન કષાયકુશીલ, અને લિંગકવાયકુશીલ કહેવાય છે. કષાયથી જે શાપ આપે તે ચારિત્રકષાયકુશીલ અને જે માત્ર મનથી ક્રોધાદિને સેવે તે ચથા સુક્ષ્મકુશલ કહેવાય છે.૧
૪. નિગ્રંથ : “એટલે કે ગ્રંથ – મેહનીયકર્મથી રહિત એ સાધુ. તેનામાં રાગદ્વેષનો અત્યંત અભાવ છે, તથા સર્વજ્ઞપણું પ્રાપ્ત થવાને પણ હવે તેને અંતમુહૂર્ત જેટલી જ વાર છે. તે અંતમું દૂર્તના પ્રથમ સમયમાં વર્તમાન સાધુ
પ્રથમસમય નિગ્રંથ” કહેવાય છે, અને બાકીના સમયમાં વર્તમાન “અપ્રથમસમય નિગ્રંથ' કહેવાય છે. એમ ચરમ સમયમાં વર્તમાન “ચરમસમય નિગ્રંથ', અને બાકીના
૧. બીજી વ્યાખ્યા પ્રમાણે, કષા વડે. જ્ઞાનદિન વિરાધક તે જ્ઞાનાદિકષાયકુશીલ કહેવાય છે.
૨. નવ સમયથી માંડી બે ઘડીથી કાંઈક ઓછો – એટલામાંથી કઈ પણ કાળ અંતર્મુહૂર્ત કહેવાય. સમય એ કાળને સૂક્ષ્મમાં સૂમ અંશ છે.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
