________________
શીલાનીસ્તાર માપવાળા સ્થાનમાં પુદ્ગલોનું જે અવગાહિપણું અર્થાત રહેવાપણું તે અવગાહનાસ્થાનાયું છે. ક્ષેત્રાયુ કરતાં અવગાહનાયુ વધારે હોવાનું કારણ એ છે કે, પુદ્ગલ એક ક્ષેત્રમાં નિયત ત્યારે જ રહી શકે, જ્યારે પુદ્ગલની કોઈ પણ અમુક જાતની અવગાહના હોય, અને પિતે તદન નિષ્ક્રિય હોય; પણ અવગાહને કાંઈ ક્ષેત્રમાત્રમાં નિયત નથી; તે ક્ષેત્રમાં કે બીજા ક્ષેત્રમાં અવગાહના તે ને તે જ રહે છે; તેથી ક્ષેત્રકાળ કરતાં અવગાહનકાળ વધારે છે. તે કરતાં અસંખ્યગણું વ્યસ્થાનાયું છે. કારણ કે, સંકેચ અથવા વિકાસથી અવગાહના નાશ પામી જાય, પણ જેટલાં હોય તેટલાં જ દ્રવ્યનું લાંબા કાળ સુધી અવસ્થાન રહે છે. તેથી વધારે ભાવસ્થાનાય છે. દ્રવ્ય ભાગી જાય કે તેને ખંડ થઈ જાય, તો પણ તેના શુકલાદિ ગુણો તો કાયમ રહે. છે; માટે વ્યસ્થાનાયુ કરતાં ભાવસ્થાનાયુ વધારે હોય છે.
–શતક ૫, ઉદ્દે 19.
ગૌ–હે ભગવન ! જ્ઞાનાવરણીય કર્મના કેટલા અવિભાગ પરિચ્છેદ કહ્યા છે?
ભ૦–હે ગૌતમ! અનંત અવિભાગપરિચ્છેદો કહ્યા છે.
૧. ક્ષેત્ર અને અવગાહનામાં ફેર એ છે કે, પુદ્ગલથી વ્યાપ્ત હોય તે ક્ષેત્ર કહેવાય; અને પુદ્ગલનો પોતાના આધારસ્થળ: સમાને જે એક પ્રકારને આકાર તે અવગાહના. અમુક ખાસ ક્ષેત્રથી બીજા ક્ષેત્રમાં પણ પુદ્ગલનું તે ક્ષેત્રના માપ પ્રમાણે રહેવું તે અવગાહના.
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
