________________
જીવવા રાજ છે, કારણ કે તેને વિષય અભિલાખ અને અનભિલાપ્ય પદાર્થો હોવાથી તેથી અનંતગણે છે. તેથી કેવલજ્ઞાનના પર્યાયે અનંતગણું છે, કેમકે તેને વિષય સર્વ દ્રવ્યો અને સર્વ પર્યાય હોવાથી અનંતગણે છે.
સૌથી થોડા વિર્ભાગજ્ઞાનના પર્યાયે છે, તેથી અનંતગણું મૃતઅજ્ઞાનના પર્યાય છે, અને તેથી અનંતગણું મતિઅજ્ઞાનના પર્યાયે છે.
જ્ઞાન અને અજ્ઞાન બંનેનો મિશ્ર રીતે વિચાર કરીએ, તો સૌથી થોડા મન:પર્યવજ્ઞાનના પર્યાવો છે; તેથી વિર્ભાગજ્ઞાનના પર્યાયે અનંતગણું છે, કેમકે ઉપરના રૈવેયકથી આરંભી સાતમી નરક પૃથ્વીમાં અને તિર્યંફ અસંખ્યાત દ્વીપ સમુદ્રમાં રહેલાં કેટલાંક રૂપી દ્રવ્યો અને તેમના કેટલાક પર્યાયો વિર્ભાગજ્ઞાનને વિષય છે, અને તે મન:પર્યવજ્ઞાનના વિષયની અપેક્ષાએ અનંતગણે છે. વિસંગજ્ઞાનથી અવધિજ્ઞાનના પર્યાયો અનંતગણ છે, કેમકે અવધિજ્ઞાનનો વિષય સકલ રૂપી દ્રવ્ય અને પ્રત્યેક દ્રવ્યને અસંખ્યાત પર્યાય છે, અને તે વિર્ભાગજ્ઞાનની અપેક્ષાએ અનંતગણું છે. તેથી શ્રુત અજ્ઞાનના પર્યાયે અનંતગણ છે, કેમકે મૃતઅજ્ઞાનને વિષય શ્રુતજ્ઞાનની પેઠે સામાન્ય રૂપે કરીને સર્વ મૂર્તમૂર્ત દ્રવ્યો અને સર્વ પર્યાયે હોવાથી અવધિજ્ઞાનની અપેક્ષાએ અનંતગણે છે; તેથી શ્રુતજ્ઞાનના પર્યાયો વિશેષાધિક છે, કેમકે મૃત અજ્ઞાનને અગોચર કેટલાક પર્યાને શ્રુતજ્ઞાન જાણે છે. તેથી મતિઅજ્ઞાનના પર્યાય અનંતગણું છે, કેમકે શ્રુતજ્ઞાન અભિલાયવસ્તુ વિષયક હોય છે, જ્યારે મતિઅજ્ઞાન તેનાથી અનંતગણ અનભિલાપ્ય વધારે પદાર્થો
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
