________________
૧૭
શ્રીભગવતીસાર તેમાં બાલમરણને બાર ભેદ કહ્યા છેઃ વલનમરણ (તરફડિયાં ખાતા મરવું ); વશામરણ (પરાધીનતાપૂર્વક રિબાઈને મરવું); અંતઃશલ્યમરણ (શરીરમાં શસ્ત્રાદિક પેસી જવાથી મરવું); ભવમરણ (જે ગતિમાં ભર્યા હોય તે જ ગતિમાં પાછું જન્મવું); પહાડથી પડીને મરવું, ઝાડથી પડીને ભરવું, પાણીમાં ડૂબીને મરવું, અગ્નિમાં પેસીને મરવું, ઝેર ખાઈને મરવું, શસ્ત્ર વડે ભરવું, ઝાડ વગેરે સાથે ગળે ફાંસો ખાઈને મરવું, અને ગધ વગેરે શરીરને ફાડી ખાય તે રીતે ભરવું. એ બાર પ્રકારના બાલમરણ વડે ભરે, તો જીવ અનંતવાર નૈરયિક ભને પામે છે; અનાદિ અનંત તથા ચાર ગતિવાળા સંસારમાં રખડ્યા કરે છે તથા તે પ્રકારે પિતાના સંસારને વધારે છે.
પંડિતમરણ પણ બે પ્રકારનું છેઃ પાદપપગમન (ઝાડની પેઠે સ્થિર રહીને આહારત્યાગપૂર્વક મરવું) અને ભક્તપ્રત્યાખ્યાન (હાલવાચાલવાની છૂટ સાથે ખાનપાનનાત્યાગપૂર્વક મરવું). પાદપપગમનમાં બીજાની સેવા લેવાની છૂટ નથી હતી, જ્યારે ભક્તપ્રત્યાખ્યાનમાં હોય છે, બંનેમાં આહારત્યાગ સરખો જ છે. એ બંને જાતના પંડિતભરણુ વડે ભરતે જીવ પોતે નરયિકના અનંત ભવને પામતો નથી; સંસારરૂપ વનને વટી જાય છે, તથા તે પ્રકારે તે જીવનો સંસાર ઘટે છે.
૧. તિય“ચ, મનુષ્ય, દેવ, નારક.
૨. મૂળમાં તેની વધુ વિગતે છે તે માટે જુઓ આગળ પા. ૧૪૬ (૧-૨),
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
