________________
૨૮૭
પ્રકીર્ણક વિષય " सासणभावे नाण विउध्वगाहारगे उरलमिस्सं ।
नेगिन्दिसु सासाणो नेह हिगय मुयमय पि ॥४९॥" આમ સૈદ્ધાતિક અને કાર્મગ્રંથિ વચ્ચે જે કેટલાક મતભેદ છે એવા ત્રણ મતભેદે અત્ર દર્શાવાયા છે. વિસ્તારથી કહું તે સિદ્ધાન્તમાં દ્વિતીય ગુણસ્થાનવતી જેમાં મતિજ્ઞાન અને ઋતજ્ઞાનને “સમ્યજ્ઞાન માન્યાં છે, નહિ કે અજ્ઞાન જ્યારે કાર્મન્વેિકેએ એને “અજ્ઞાન” માન્યાં છે, નહિ કે જ્ઞાન આમ મતભેદ પડવાનું કારણ એ છે કે સિદ્ધાન્ત મુજબ દ્વિતીય ગુણસ્થાનમાં રહેલા છ મિથ્યાત્વાભિમુખ છે પણ મિથ્યાત્વી નથી અર્થાત એનામાં થોડુંક પણ સમ્યકત્વ છે કે તેને લઈને એની અંશતઃ વિશુદ્ધિ છે એટલે એ જીવેનું જ્ઞાન સમ્યજ્ઞાન છે. કાગ્રશ્વિકનું માનવું એ છે કે દ્વિતીય ગુણસ્થાનવતી જીવ જે કે મિથ્યાત્વી નથી પરંતુ મિથ્યાત્વાભિમુખ છે એટલે કે એનામાં અશુદ્ધિ વિશેષ છે એટલે એનું જ્ઞાન સમ્યજ્ઞાન નથી પણ અજ્ઞાન છે. મિથ્યાત્વાભિમુખતાનું તાત્પર્ય એ રીતે વિચારી શકાય તેમ હોઈ આ મતભેદ ઉપસ્થિત થયેલ છે. ગમ્મતસારમાં કામચWિકોને જ મત જોવાય છે.
સિદ્ધાત અનુસાર લબ્ધિ દ્વારા વૈક્રિય અને આહારક શરીર બનાવતી વેળા તે “ઔદારિકમિશ્ર કાયમ હોય છે પરંતુ એ શરીરને ત્યાગ કરતી વખતે અનુક્રમે વૈક્રિયામ અને આહારકમિશ્ર કાગ હોય છે. કાર્મન્વિકેના મતે ઉપર્યુક્ત બંને શરીર બનાવતી વેળા તેમ જ એને ત્યાગ કરતી વેળા પણ અનુક્રમે વૈક્રિયમિશ્ર અને આહારકમિશ્ર વેગ
૧. વિશેષ માટે જુઓ “ચૌથા કર્મગ્રન્થ” (પૃ. ૧૬૯).
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
